ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در خاک منطقه معدن متروکه سرب- روی آی‎قلعه‎سی، جنوب خاور تکاب

Abstract

خاک یکی از مهمترین اجزای لیتوسفر بوده و به عنوان بخشی از اکوسیستم نقش بسیار مهمی در چرخه حیات ایفا می‎کند. هدف از این تحقیق ارزیابی تأثیر کانه‎زایی و معدن متروکه سرب- روی آی‎قلعه‎سی بر نحوه توزیع فلزات سنگین و آلودگی خاک منطقه است. در این راستا 4 نمونه از خاک حاصل از باطله‎های رها شده در اطراف معدن متروکه و 23 نمونه خاک برجا در کل حوضه آبریز مورد مطالعه، از عمق 5 تا 25 سانتی‌متری با در نظر گرفتن چینه‎شناسی منطقه و فاصله از معدن متروکه، برداشت شد. نمونه‏های خاک حاصل از باطله و خاک برجای منطقه توسط پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) برای تعیین غلظت فلزات سنگین (Pb، Zn، As، Cd، Cuو Ag) آنالیز شدند. نتایج نشان می‎دهند که متوسط غلظت فلزات Pb (2/9187)، Zn (3/9392)، As (8/630)، Cd (2/0)، Cu (9/1005) و Ag (1/61)، برحسبmg/kg در نمونه‎های خاک حاصل از باطله‎ها نسبت به متوسط خاک جهانی، به‎جز Cd و نسبت به استاندارد خاک هلند به‎جز Ag بالا است. در نمونه‎های خاک اطراف معدن نیز غلظت فلزات بالا است و با دور شدن از رگه معدنی و معدن متروکه از غلظت آنها کاسته می‎شود. در نمونه‎های شاهد غلظت فلزات Pb، Zn، As و Ag نسبت به متوسط خاک جهانی و استاندارد کشور هلند بالا است که این امر نشان دهنده بالا بودن غلظت زمینه این عناصر در منطقه می‏باشد. خاک منطقه از نظر شاخص‎های زمین‎انباشت، ضریب غنی‎شدگی، ضریب آلودگی و درجه آلودگی و شاخص بار آلودگی برای عناصر Pb و Zn در اطراف محدوده معدنی دارای آلودگی بالا تا بی‎نهایت است. بر اساس ضریب همبستگی، عناصر Pb، Zn، Cu و Ag دارای همبستگی بالایی هستند.