بررسی اثر تغییر کاربری/ پوشش اراضی بر عرضه خدمات زیستگاهی (مطالعه موردی: منطقه حفاظت‌شده ارس سیستان)

Abstract

تنوع‌زیستی طی ۶۰ سال گذشته، کاهش شدیدتری در مقایسه با هر زمان در تاریخ بشر را تجربه کرده است. از آنجایی که کاهش تنوع‌زیستی همواره با تخریب اکوسیستم همراه است بنابراین، به نوبه خود بر رفاه انسان از طریق نبود مزایای خدمات اکوسیستمی که اکوسیستم‌ها فراهم می‌کنند، تاثیر می‌گذارد. اکوسیستم‌‌ها با عرضه خدمات زیستگاهی به حفظ تنوع‌زیستی در سطوح مختلف تنوع‌‌زیستی کمک می‌‌کنند. در این مطالعه با هدف بررسی اثرات تغییر کاربری/ پوشش اراضی بر عرضه خدمات زیستگاه در منطقه حفاظت‌‌شده ارس سیستان در خراسان رضوی، اقدام به مدل‌‌سازی کیفیت زیستگاه این منطقه برای بازه زمانی 30 ساله توسط بسته نرم‌افزاری InVEST شد. نتایج نشان داد که سطح طبقات اراضی باغی، زراعی و مسکونی 64 درصد، مراتع تنک 6 درصد و ارس متراکم 6 درصد کاهش و طبقات مراتع نیمه متراکم 15 درصد و ارس نیمه متراکم 1 درصد افزایش یافته است. همچنین نتایج نشان داد که کیفیت زیستگاه طی 30 سال گذشته حدود 12000 هکتار کاهش یافته است. به عبارت دیگر اراضی تحت پوشش زیستگاه‌‌های با کیفیت از 98/36 به 95/25 درصد کاهش یافته‌‌ است و 29253 هکتار از منطقه (حدود 26 درصد) دارای شاخص کمیابی متوسط و 2405 هکتار از منطقه (2/2 درصد) دارای شاخص کمیابی بالا می‌‌باشد که این موضوع لزوم حفاظت هرچه بیشتر از زیستگاه‌‌های این منطقه را نشان می‌‌هد. بر اساس بررسی‌‌های انجام شده، مهمترین عوامل تاثیرگذار بر خدمات زیستگاهی و در نتیجه حیات‌وحش این منطقه را می‌توان به عواملی از قبیل تخریب زیستگاه، شکار غیرمجاز، چرای احشام، آغل‌‌ها، حضور سگ‌‌های گله و خشکسالی‌‌های اخیر اشاره نمود.