تحلیل اثرات خشکسالی‌های اخیر و کمبود آب دریاچة هامون بر کارکردهای اقتصادی سیستان

Abstract

اصولاً در مناطق خشک به خصوص در نواحی‌‌ای که میزان ریزش‌های جوی آن ناچیز و معمولاً زیر 100 میلی‌متر می‌باشد، وجود منابع آب زیر زمینی و یا آبهای سطحی که خارج از این نواحی به آن وارد می‌شود، نقشی اساسی بر کارکردهای اقتصادی- اجتماعی این سرزمین‌ها داشته و دارد. دریاچة هامون در سیستان و کارکردهای حاصل از وجود آن در این ناحیه با توجه به عدم وجود منابع آب زیر زمینی ، تقریباً به نوعی کل منطقه را متأثر نموده و در مواقع پرآبی و کم‌آبی اثرات زیادی بر بافت و ساخت اقتصادی- اجتماعی و اکولوژیک سیستان بر جای گذاشته و می‌گذارد. به طوریکه طی 10 سال اخیر بر اثر خشکسالی در منطقه و خشکیدن دریاچه هامون و از بین رفتن نیزارهای آن، این دریاچه که روزگاری بیش از 42 تختک (جزیره‌های کوچک در دریاچه) را مستقیماً در دل خود جای داده و بیش از 90 هزار رأس گاو را بطور کامل تعلیف می نموده و 80 روستای حاشیۀ دریاچه نیز با بیش از 24 هزار رأس گاو، حدود 50 درصد از علوفۀ دامی‌شان را به این دریاچه وابسته بوده‌اند، همچنین بیش از 1350 خانوار صیاد ، شکارچی و حصیر باف با شکار بیش از 470 هزار قطعه پرنده، 15 هزار تن ماهی و بافت بیش از 30 میلیون متر مربع حصیر حاصل از نی این دریاچه مستقیماً به آن وابسته بوده‌اند؛ اینک پس از خشکیدن دریاچۀ هامون عملاً کلیه کارکردهای فوق‌الذکر از چرخۀ اقتصادی منطقه خارج گردیده، در عین حال ما به ازاء ریالی کارکردهای فوق نیز می‌بایست جهت جایگزینی آن به خارج از منطقه پرداخت گردد . حال با توجه به ته‌نشین شدن میلیاردها متر مکعب رسوب در بستر آن، لازم است که نسبت به لایروبی حداقل بخشهایی از بستر دریاچه اقدام گردد تا بدینوسیله هم امکان احیاء مجدد کارکردهای اقتصادی دریاچه فراهم شده و هم امکان آبگیری مناسب دریاچه بخصوص در سالهای پر آبی از یک سو و تعدیل خطر سیل و سیل خیزی در سیستان، از سوی دیگر مهیا گردد.