تحلیل توزیع احتمال بارش سالانه استان گلستان

Abstract

برازش توزیع‌های احتمالاتی مناسب بر عناصر اقلیمی نظیر بارش قادر است نوع توزیع و فراسنج‌های شکل و مقیاس مربوط را برآورد نماید. در تحقیق حاضر با استفاده از داده‌های ماهانه 51 ایستگاه سینوپتیک، کلیماتولوژی و باران سنجی طی دوره 1961-2005، مربوط به سازمان هواشناسی کل کشور و آب منطقه‌ای استان گلستان، توزیع احتمال، فراسنج شکل و فراسنج مقیاس سری‌های زمانی بارش هر ایستگاه برآورد و توزیع مکانی آن در پهنه استان گلستان به روش آماری ـ ترسیمی تحلیل شده است.

نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان دادند که توزیع احتمالات بارش فصل بارانی (اکتبر تا مارس) ایستگاه‌های استان غالباً از توزیع گاما تبعیت می‌کند. طی فصل کم باران (آوریل تا سپتامبر)، توزیع نیمه نرمال و نمایی، برازش بهتری بر بارش ماهانه دارد. با توجه به توزیع برازنده بر مشاهدات و نیز بر پایه روش‌های رایج، فراسنج‌های شکل و مقیاس برای بارش محاسبه شدند. براساس این فراسنج‌ها، عموماً هم در نواحی کم باران و هم نواحی پرباران، چولگی مثبت مشخصه بارز توزیع احتمال است. با این وصف، نواحی پربارش مقدار افزون بارش خود را از دفعات بیشترِ بارندگی دریافت می‌دارند و ضریب تعیین بارش و فراسنج شکل بسیار کم و حدود 19 درصد است. فراسنج مقیاس رابطه قوی تری با میزان بارندگی دارد. حدود 40 درصد از تغییرات بارش با تغییرات فراسنج مقیاس توجیه می شود. در واقع، نواحی پرباران از تنوع مقدار بارش برخوردارند.

با توجه به توزیع احتمال برازنده بر هر ایستگاه و نیز بر پایه چندک‌های بارندگی، مقادیر بارش برای صدک 25 (خشکسالی ) و 75 (ترسالی) برآورد و ناهنجاری‌های مربوط محاسبه گردید. نتایج حاصل از این بخش نشان دادند که مقادیر فرین بارندگی در منطقه جنوبی دامنه بالاتری را نسبت به منطقه نیمه خشک شمالی استان تجربه می‌کند. چرا که ترسالی‌ها و خشکسالی‌ها دراین بخش از استان نمایان‌تر عمل می‌کنند. این وضعیت، تفسیری از بزرگی فراسنج مقیاس به شمار می‌آید.