بررسی ظرفیت های سرمایه اجتماعی در چارچوب برنامه ریزی محلّه مبنا نمونه مورد مطالعه محلّه فیروزسالار گوگان، سعید رفیع پور، دکتر هاشم داداش پور، دکتر مجتبی رفیعیان

Abstract

<em>بررسی نظریه­ها و رویکردهای مختلف مرتبط با توسعه محلّه­ای در طول صد سال اخیر به نحو کاملی حکایت از تفوق فرهنگ اجتماعی محلّه بر دیگر جنبه­های آن دارد، بطوری که بررسی مشخصه­ها و مفهوم برنامه­ریزی محلّه- مبنا نشان می­دهد که رویکرد مذکور به جای مداخله کالبدی صرف چند متخصص با فرضیه­های ساده‌اندیشانه، بر پایه برنامه­ریزی فرایندگرا، تعامل محور و گام به گام با ظرفیت­سازی، سرمایه اجتماعی و مشارکت مردمی در جستجوی تعامل اجتماعی، تسهیل‌گری و توانمندسازی است. بر این اساس، در این پژوهش پس از بررسی مفاهیم نظری پیرامون موضوع تحقیق، به بررسی ظرفیت­های سرمایه اجتماعی در محلّه فیروزسالار شهر گوگان در استان آذربایجان­شرقی در چارچوب رویکرد دارایی-مبنا پرداخته شده است. در این مقاله تمایل به مشارکت که پیش نیاز ضروری برنامه­ریزی محله- مبنا است، به عنوان متغیر وابسته و سایر ظرفیت‌های سرمایه اجتماعی بعنوان متغیرهای مستقل با روش پیمایش مورد سنجش قرار گرفته است. جامعه آماری پژوهش را کلیه ساکنان محله فیروزسالار شهرگوگان تشکیل می‌دهند، که نمونه آماری بر اساس فرمول ری و پارکر 94 نفر تعیین شد. یافته­ها نشان می­دهد که بین شاخص‌های سرمایه اجتماعی، همبستگی بالا و مثبتی با تمایل به مشارکت وجود دارد و بین ارزیابی از مشکلات محلّه و تمایل به مشارکت رابطه معنی دار و معکوسی وجود دارد. مهمترین عامل در تمایل به مشارکت، بعد از امنیت با تأثیر علّی 819/0، انسجام اجتماعی با تأثیر علّی 669/0 می‌باشد و کمترین عامل تأثیرگذار نیز، هنجارهای اجتماعی با تاثیر علّی 0239/0 می‌باشد. اعتماد اجتماعی با تأثیر علّی 665/0، سومین عامل و مشکلات محلّه چهارمین متغیّر اثرگذار بر تمایل به مشارکت می‌باشند، که با ضریب تاثیر 191/0- بر تمایل به مشارکت در جهت معکوس عمل می­کند، یعنی با کاهش مشکلات تمایل به مشارکت افزایش می­یابد. میانگین بی­قدرتی (09/3 )، متوسط به بالا بوده و پنجمین متغیر اثرگذار بر مشارکت با تأثیر علّی 0551/0، بعد از مشکلات محلّه است. بین احساس بی­قدرتی و تمایل به مشارکت رابطه مثبت وجود دارد و افرادی که احساس بی­قدرتی بیشتری می­نمایند، تمایل به مشارکت نزد‌ آنان بیش از سایرین است. در بین متغیّرهای مستقل نیز بیشترین تأثیر علّی با مقدار 573/0 </em><em>–</em><em> میان انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی وجود دارد. بطورکلی سنجش انسجام اجتماعی در روابط با همسایه­ها و اعتماد با تمام ابعادش (بین شخصی، نهادی و تعمیم یافته) نشان می‌دهد که در محلّه فیروزسالار، انسجام درونی، سبب کاهش اعتماد تعمیم یافته شده است.</em>