ارزیابی نقد ملاصدرا بر تقریر ابن‌سینا از علم تفصیلی خداوند به موجودات

Abstract

<span style="font-size: small;"><em>علم تفصیلی خدای تعالی به جهان هستی، یکی از مسائل فلسفی است که با بحث</em><em><span style="font-family: Times New Roman;">‌</span></em><em>ها و چالش</em><em><span style="font-family: Times New Roman;">‌</span></em><em>های بسیاری رو‌برو بوده است. در این میان، اندیشمندان اسلامی به تبیین این مسئله پرداخته، تلاش‌کردند تا بر چالش</em><em><span style="font-family: Times New Roman;">‌</span></em><em>های مطرح شده نیز فائق آیند؛ در یکی از این بحث‌ها سازگاری مفاهیم به کار رفته در آموزه «خدای‌ دگرگون</em><em><span style="font-family: Times New Roman;">‌</span></em><em>ناپذیر، عالم به غیر است» مورد بررسی قرار می‌گیرد.</em></span> <span style="font-size: small;"><em>یک راه برای نشان دادن توفیق یا عدم توفیق هر یک از این اندیشمندان، ارزیابی دلایل، پیش‌فرض‌ها و لوازم سخن ایشان در مورد علم به خداست. ابن</em><em>‌</em><em>سینا علم تفصیلی واجب‌تعالی را « لازم ذات» می</em><em>‌</em><em>داند که هیچ گونه وجود منحازی ندارد تا ذات واجب برای عالم شدن ناگزیر از پیداکردن وضع، نسبت به آن باشد و از این رو در دیدگاه او چنین علمی موجب دگرگونی ذات الهی نمی</em><em>‌</em><em>شود. . ابن‌سینا معتقد است این نظریه از سازگاری درونی برخوردار است؛ امَا تحلیل سخن او نشان می</em><em>‌</em><em>دهد که این دیدگاه در بردارنده پیش</em><em>‌</em><em>فرض</em><em>‌</em><em>هایی است که برخی از آن</em><em>‌</em><em>ها مورد اعتراض صدرالمتألهین است. وی بر آن است که ابن</em><em>‌</em><em>سینا میان دو گونه «لازم ذات» خلط کرده است و به این جهت از تبیین سازگاری یاد شده ناتوان است.</em></span>