شگرد‌هایی از هنجارگریزی در غزلیات سنایی

Abstract

یکی از روش‌های برجسته‌سازی زبان، هنجار‌گریزی است؛ چنین شگرد و ترفندی همچو جاروبی غبار عادت و تکرار و دلزدگی را از ادبیات می‌زداید و همواره جامه‌ای نو و دلکش بر آن می‌پوشاند. در زیر لوای چنین شگردی چه بسیار هنرنمایی‌ها و تازگی‌ها نمودار می‌شود که ذهن خموده و ایستای هر خواننده‌ای را بر سر ذوق می‌آورد و پویا و آگاه می‌کند. شاعران بسیاری با بکارگیری چنین شگردی، بر غنای شعر خود افزوده‌اند. <em>سنایی</em> نیز یکی از شاعرانی است که از این شگرد بسیار سود برده است و اشعارش را مزیّن نموده است. مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است با تکیه بر قاعده «هنجارگریزی» که به‌منظور یافتن سه نوع هنجارگریزی واژگانی، نحوی و معنایی در غزلیات <em>سنایی</em> انجام شده‌ است. بدین ‌منظور، پس از بیان مقدمه‌ای درباره برجسته‌سازی و انواع آن، به اصل مطلب پرداخته شده‌است. <em>سنایی</em> با عدول از زبان معیار و آشنازدایی، سبب ایجاد تازگی شکل بیان و بیداری خواننده شده‌است. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که <em>سنایی</em> برای برجسته‌سازی اشعارش از هنجارگریزی واژگانی، نحوی، معنایی بسیار استفاده کرده است.