بررسی روند تغییرات دمای شبانه‌ی استان کرمان و تأثیرپذیری آن از شدّت تابش خورشیدی (TSI) طیّ نیم قرن اخیر

Abstract

تحقیقات علمی در زمینه‌ی روندهای اقلیمی حاکی از آن است که هم اکنون تغییرات، سریع‌تر از دوره‌های گذشته درحال وقوع است. اغلب محققان جهان درجه‌ی حرارت هوا و نزولات آسمانی را شاهدی در جهت اثبات فرضیه‌های تغییرات اقلیمی خود می‌دانند. در این پژوهش به منظور آشکارسازی آماری تغییر اقلیم درگستره‌ی جغرافیایی استان کرمان از داده‌های میانگین دمای شبانه ماهانه 17 ایستگاه درداخل و خارج استان طیّ بازه‌ی زمانی 2010-1961 استفاده شده است. با به‌کارگیری میان‌یابی کریجینگ، داده‌های ایستگاهی به داده‌های یاخته‌ای با ابعاد 8×8 تبدیل شده و به کمک آزمون من- کندال وضعیت روند یاخته‌ای بررسی گردید. سپس با نرم‌افزار GISنقشه‌ی پهنه‌بندی روند برای هرماه ترسیم گردید. به منظور بررسی تأثیرگذاری فعالیّت خورشیدی بر تغییر اقلیم استان کرمان از داده‌های شدّت تابش کلی خورشیدی ماهانه، روش تحلیل موجک و مقایسه نمودارهای ترسیمی استفاده گردیده است. نتایج حکایت از آن دارد که درطول دوره‌ی آماری بطور میانگین سالانه66% از پهنه‌ی استان، تغییرات اقلیمی با روند افزایشی را تجربه نموده‌اند. بیشترین و کمترین گستردگی حاکمیّت روند مثبت به ترتیب در فصل تابستان و زمستان به وقوع پیوسته است. همچنین افزایش 62/2 درجه‌ای دمای شبانه را در پهنه‌ی استان کرمان شاهد بوده‌ایم. غالباً دشت‌های با ارتفاع کمتر از 2000 متر دارای روندافزایشی، کوهپایه‌های غربی استان با ارتفاع 3000-2000 متر دارای روند کاهشی و نواری با امتداد شمال غربی- جنوب شرقی که از مرکز استان می‌گذرد از گزند تغییرات اقلیمی درامان بوده است. بیشترین تأثیرپذیری از سیکل 11 ساله فعالیّت‌های خورشیدی در ماه اکتبر رقم خورده به شکلی که می‌توان روند حادث شده در دمای شبانه‌ماه اکتبر را در سال‌های 2000-1961 با اطمینان 95% به سیکل اصلی فعالیّت‌های خورشیدی منسوب دانست. ماه ژولای در مرحله‌ی بعدی تأثیرپذیری و سپس ماه‌های دسامبر و سپتامبر هستند.