تعیین مشارکت زیرحوضه¬های آبخیز جاغرق در دبی اوج و حجم رواناب به منظور اولویت¬بندی در کنترل سیلاب

Abstract

یکی از مهم­ترین اقدامات مورد نظر در پروژ­ه­های مدیریت سیلاب، بررسی میزان مشارکت زیرحوضه­های مختلف یک آبخیز در تعیین مؤلفه­های مختلف سیلاب خروجی از حوضه است. با توجه به نبود ایستگاه­های هیدرومتری در محل خروجی تمام زیرحوضه­ها، تحقق هدف مذکور نیازمند شبیه­سازی فرآیند بارش- رواناب در زیرحوضه­ها از طریق مدل­های هیدرولوژیکی می­باشد. در این مطالعه به­منظور تعیین میزان سیلاب خروجی از هر زیرحوضه و بررسی میزان­مشارکت آن در بازه­ای از حوضه­آبخیز جاغرق در استان­خراسان رضوی از مدل HEC-HMS 2.2.2 استفاده گردید. بدین منظور پس از جمع­آوری آمار بارش و سیلاب مربوط به ایستگاه­های هواشناسی و هیدرومتری داخل و خارج حوضه و کنترل داده­ها، از 5 واقعه رگبار و سیلاب متناظر، به منظور واسنجی و اعتبار سنجی مدل استفاده شد. با استفاده از اطلاعات وضعیت پوشش گیاهی، خاک و کاربری اراضی حوضه، نقشه CN حوضه در محیط Arcview 3.3در سامانه اطلاعات جغرافیایی استخراج گردید. سپس به منظور بررسی میزان مشارکت و اولویت­بندی زیرحوضه­ها، هیتوگراف بارش مربوط به دوره بازگشت­های 10، 20 و50 سال حوضه به­مدل وارد و با حذف متوالی زیرحوضه­های مختلف از جریان شبیه­سازی، میزان تأثیر آن در دبی اوج و حجم سیلاب خروجی از حوضه مورد نظر تعیین شد. نتایج مطالعه نشان داد که 16/66 درصد کاهش (42/39 مترمکعب بر ثانیه) دبی اوج و 98/65 درصد کاهش (01/298 مترمکعب) حجم سیلاب برای دوره­ی بازگشت معمول 20سال متعلق به 4زیرحوضه­ی بالادست و میانی بوده و حال آن که یکی از زیرحوضه­های مشرف به خروجی حوضه اولویت نخست در تولید و مشارکت سیلاب به­ازای واحد سطح را عهده­دار بوده است.نتایج به­دست آمده امکان تبیین سیاست­های صحیح مدیریت سیلاب از طریق مدیریت زیر­حوضه­های بحرانی در منطقه­ی مورد مطالعه را به خوبی فراهم آورده است.