مطالعات زمین‌شیمی سنگ‌های آتشفشانی سهند (شمال غرب ایران)

Abstract

در جنوب تبریز که بخشی از زون ماگمایی البرز باختری-آذربایجان به‌شمار می‌رود، سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری سهند گسترش قابل ملاحظه‌ای دارند. سنگ‌های آتشفشانی بیشتر از آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت تشکیل شده‌اند و سنگ‌های آذرآواری عمدتاً به صورت پهنه‌های ایگنیمریتی مشاهده می‌شوند. این سنگ‌ها غنی از عناصر سنگ‌دوست درشت‌یون (LILE) و تهی از عناصر با قدرت میدان بالا (HFSE) هستند. بالا بودن نسبت‌های LILE/HFSE و LREE/HREE در نمونه‌ها و شباهت ترکیب شیمیایی آنها با گدازه‌هایی که در مناطق شاخص فرورانش تشکیل می‌شوند، احتمال شکل‌گیری سنگ‌های منطقه را در یک محیط فرورانشی تقویت می‌کند. اما به نظر می‌رسد فرایند فرورانش، تأثیر اندکی در تمرکز عناصر Eu ،Nd ،Tb ،Sm ،Hf ،Ta ،Zr و Y در سنگ‌های منطقه و در عوض تأثیر قابل ملاحظه‌ای در تغلیظ عناصر U ،Th و تا اندازه‌ای La داشته است. مقادیر عناصر وابسته به پتاسیم (Pb, P, Zr, Sr, Ba, Rb)در سنگ‌های مورد مطالعه نشان می‌دهد که سنگ‌ها در سری کلسیم- قلیایی قرار می‌گیرند و مقایسه سنگ‌های مورد مطالعه با انواع سنگ‌های کلسیم- قلیایی موجود در دنیا نشان داد که سنگ‌های منطقه بیشترین شباهت را با سنگ‌های کلسیم- قلیایی Erzurum-Kars ترکیه دارند. با توجه به این مسئله، محیط زمین‌ساختی این سنگ‌ها احتمالاً متعلق به یک کمان پس از برخورد است که صعود ماگما و احتمالاً تولید آن، به‌وسیله گسل‌های امتدادلغز و زمین‌ساخت کششی همراه با آن کنترل می‌شود. این ماگماتیسم پس از برخورد، ممکن است در اثر برخورد پوسته عربستان با ایران مرکزی رخ داده باشد.