بررسی ارتباط بین پدیده انسو بر خشکسالی‌ها و ترسالی‌ها در استان‌های ساحلی جنوبی ایران

Abstract

بررسی فرآیندهای آب و هوایی، ابزار مناسبی در اختیار برنامه‌ریزان در بخش‌های مختلف قرار می‌دهد تا با در نظر گرفتن این بررسی‌ها، سیاست‌های آینده را در جهت بهینه نمودن صرف هزینه‌ها و امکانات بهره‌وری حداکثر طرح‌ریزی کنند. رخداد بارش با فرآیندهای پیچیده جوی از جمله پدیده‌ی النینو نوسان‌های جنوبی (ENSO) در پیوند می‌باشد که این پدیده در پیوند بنیادین با نوسان‌های دمای سطح آب در پهنه‌ی استوایی اقیانوس آرام می‌باشد. هدف از این تحقیق بررسی ارتباط بارش در فصول مرطوب سال (شش ماهه سرد سال) با پدیده‌ی النینو نوسانات جنوبی (ENSO) در حوضه‌ی خلیج‌فارس و دریای عمان می‌باشد. پس از بررسی‌های لازم تعداد 12 ایستگاه سینوپتیک با طول دوره‌ی آماری مناسب انتخاب و آزمون همگنی (آزمون ران تست) و کفایت داده‌ها (آزمون هارست) بر روی مقادیر بارش انجام پذیرفت. جهت بررسی اثر انسو از شاخص نوسانات جنوبی (SOI) بهره برده شد. فاز سرد و گرم با استفاده از شاخص SOI تعیین شد. همچنین شدیدترین ترسالی‌ها و خشکسالی‌ها مشخص شد و دوره‌هایی که ترسالی‌ها و خشکسالی‌ها با فاز گرم (النینو) و فاز سرد (لانینا) به وقوع پیوسته نیز مشخص گردید. نتایج نشان داد که ترسالی‌‌ها در فاز گرم و خشکسالی‌ها با فاز سرد به‌وقوع پیوستند به طوری که همزمان با وقوع سال‌های خشک مقدار بارش در ایستگاه‌های مورد مطالعه پایین‌تر از نرمال بوده استو مقدار عددی شاخص SOI نیز پایین‌تر از نرمال بوده است. مقدار عددی شاخص SOI در سال‌های وقوع خشکسالی در مقادیر منفی سیر کرده است. در حالی‌که همزمان با وقوع سال‌های مرطوب مقدار بارش دریافتی ایستگاه‌های مورد مطالعه بیش‌تر از میانگین بارش سالانه دوره‌ی مورد مطالعه بوده و مقدار عددی شاخص SOI نیز مقادیر مثبت را نشان می‌دهد و بیانگر مقادیر بالاتر از نرمال می‌باشد. جهت بررسی همبستگی بین بارش و شاخص SOI از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. همبستگی در مقیاس ماهانه، فصلی، سالانه و پنجره‌ی متحرک انجام شد. نتایج نشان داد که در مقیاس ماهانه سیگنال بالاترین همبستگی را با ایستگاه کنارک و در مقیاس فصلی با ایستگاه‌های بندرعباس، بندرلنگه، جاسک، کیش، کنارک، بوشهر و بوشهر ساحلی و در مقیاس سالانه با ایستگاه‌های آبادان و بوشهر ساحلی در سطح معنی‌داری 99 درصد دارد. همچنین از همبستگی پنجره‌ی متحرک می‌توان نتیجه گرفت که سیگنال بیش‌ترین اثر خود را بر ایستگاه‌های بوشهر، بوشهر ساحلی، بندرعباس، کیش، کنارک در فصل پاییز و زمستان می‌گذارد.