آنالیز عملکرد آبیاری و بیلان آب در سطح شبکه آبیاری (مطالعه موردی‌: شبکه‌ حمودی خوزستان)

Abstract

تشخیص مدیریت آب در سطح شبکه آبیاری برای مدرن­سازی طرح­های آبیاری و افزایش متعاقب در راندمان تخصیص و کاربرد آب ضروری است. هدف این تحقیق ارزیابی عملکرد کلی شبکه­ حمودی در سطح 3079 هکتار می­باشد. ورودی­های آب (آبیاری، بارش، آزادسازی­های کانال) و خروجی­ها (تبخیر تعرق واقعی محصول، زهکشی سطحی خروجی و نشت از کانال انتقال) در طی سال­های هیدرولوژیکی 1385 تا 1388 اندازه­گیری یا برآورد شدند. متوسط سالانه خروجی­های آب در شبکه­ حمودی 16% بیش­تر از ورودی­های آب بودند، که احتمالاً ناشی از نشت کانال و جریان­های زیرزمینی جانبی از اراضی مجاور شبکه است. عملکرد آبیاری در سطح منطقه ضعیف بود (میانگین ضریب استفاده مصرفی88-1385 برابر 44% بود)، که این مسئله بیش­تر به خاطر راندمان­های پایین توزیع (DE) (68%) و مزرعه (ICUC_f)(53%) برای فصل­های آبیاری 88-1385 است. بنابراین، علی­رغم حجم زیاد آب آبیاری، ET واقعی منطقه 19% کم­تر از حداکثر مقدار قابل دسترس بود، نشان­دهنده این است که گیاهان تحت تنش بوده و کم­تر ازحداکثر عملکرد،محصول می­دهند. ارزیابی با روش نئوکلاسیک بیانگر آن بود که راندمان خالص (77%) و مؤثر (65%) بیش­تر از راندمان کلاسیک (53%) در سامانه­های سطحی بود. نتایج به­دست آمده در این تحقیق نشان داد که راندمان مؤثر بیان بهتری در مورد مناسب بودن مدیریت آبیاری در مقیاس مزرعه و نحوه انجام آبیاری دارد، در حالی که راندمان خالص تنها مفهوم استفاده مجدد از تلفات مفید را در مقیاس مکانی بزرگ­تر از مزرعه لحاظ می­کند. کاهش­های پتانسیل در تخصیص آب برای سه مقدار ICUC (65، 75 و 85%) و دو سناریوی مدرن­سازی (I وII) آنالیز شد. در سناریوی I، که هدف رسیدن به ET و عملکرد محصول حداکثر بود، تخصیص آب می­توانست از صفر تا 23% تخصیص موجود کاهش یابد. در سناریوی II که هدف رسیدن به حفاظت حداکثر آب تحت ET حقیقی و عملکرد محصول بود، کاهش­ها در تخصیص آب می­توانست بیش­تر باشد (از 31 تا 47% تخصیص موجود). بنابراین، حجم­های معنی­داری از آب می­تواند در اصلاح این منطقه با افزایش راندمان توزیع و به­ویژه راندمان آبیاری مزرعه نگهداری شود.