تحلیل تناوب در تولید چوب ارقام مختلف صنوبر (Populus spp.) در سنندج

Abstract

این آزمایش با تعداد 24 کلن صنوبر (10 کلن تاج‌باز و 14 کلن تاج‌بسته) به‌مدت 8 سال (1380 تا 1387) در سنندج با هدف تحلیل زمانی رشد (قطری، ارتفاعی و حجمی یا تولید چوب) ارقام مختلف صنوبر در سالهای مختلف اجرا گردید. تحقیق در قالب 2 آزمایش (تاج‌باز و تاج‌بسته) در 3 تکرار و هر کرت آزمایشی شامل 25 اصله نهال یکنواخت با فواصل 4×4 متر (تاج‌بازها) و 3×3 متر (تاج‌بسته‌ها) انجام شد. اندازه‌گیری رشد قطری و ارتفاعی درختان در هر سال در اوائل آذرماه پس از خزان از 9 واحد اصلی در هر کرت انجام و براساس آنها حجم کلن‌ها نیز محاسبه گردید. نتایج نشان داد که بین سالهای آزمایش و همچنین بین دو گروه تاج‌باز و تاج‌بسته درون سال از نظر صفات قطر برابرسینه، ارتفاع و حجم چوب تولیدی درخت در هر سه حالت آزمایش (گروه کلن‌های تاج‌باز، تاج‌بسته و حالت کلی) اختلاف معنی‌داری (01/0 P≤) وجود دارد. بررسی وضعیت رشد در سالهای مختلف نشان داد که اگرچه صفات رویش قطری و حجمی درخت طی دوره بررسی (از سال 1380 تا 1387) افزایش داشتند، اما میزان این افزایش در سالهای مختلف، متفاوت بود، به‌طوری که براساس نتایج مقایسه میانگین‌ها با روش دانکن در سطح 1 درصد در هر سه حالت (گروه کلن‌های تاج‌باز، تاج‌بسته و حالت کلی) دو سال متوالی رشد (1380 و 1381، 1384 و 1385، 1386 و 1387) از نظر رشد قطری و حجمی با همدیگر اختلاف معنی‌داری نشان ندادند. این نتیجه نشانگر آن است که رشد قطری و حجمی پایه‌ها یک سال کند و یکسال سریع بوده، به‌طوری که میانگین رشد قطری و حجمی پایه‌ها در سال با رشد کند (مانند 1385) با میانگین رشد در سال قبل از آن با رشد سریع (مثلاً 1384) اختلاف معنی‌داری نشان نداده است. رشد ارتفاعی تمام سالها دارای اختلاف معنی‌داری (01/0 P ≤) با هم بود و هر سال در یک گروه مجزا قرار گرفت. در بین کلن‌های تاج‌باز، کلن <em>P.a. Saghez</em> از نظر رشد قطری و حجمی نسبت به بقیه تفاوت نشان داد، اما تمام کلن‌های تاج‌بسته از نظر روند رشد تقریباً یکنواخت عمل نمودند. شیب منحنی رشد در کلن‌های تاج‌باز بیشتر از کلن‌های تاج‌بسته بود که نشان‌ دهنده سرعت رشد بیشتر آنها نسبت به کلن‌های تاج‌بسته است. براساس نتایج مقایسه میانگین‌ها و نمودارهای رشد قطری و حجمی در مورد هر دو دسته تاج‌باز و تاج‌بسته، دو مرحله رشد سریع در مقابل سه مرحله رشد بطئی مشاهده گردید که بیانگر متناوب بودن سرعت رشد قطری و حجمی صنوبرهاست. به‌عبارت دیگر رویش قطری و حجمی (تولید چوب) درخت در طول زمان (سالهای مختلف دوره بهره‌برداری) حالت تناوبی دارد. چنین پدیده‌ای یک مزیت کاربردی در مورد زمان قطع صنوبر دارد. با محاسبه سالهای رشد درختان می‌توان آنها را برای سال با رشد کُند در زمین باقی نگذاشته و قطع نمود. با این کار هزینه یکسال نگهداری مزرعه حفظ می‌شود، در حالی‌که رشد و تولید چوب در سال مذکور کُند بوده و از این نظر زارع هم ضرر نکرده است.