تأثیر القای موتاسیون بر قابلیت ترکیب‌‌پذیری عمومی و روابط صفات در اسپرس (Onobrychis viciifolia Scop)

Abstract

در این مطالعه به منظور بررسی اثر القای موتاسیون توسط موتاژن شیمیایی اتیل متان سولفونات بر قابلیت ترکیب‌‌پذیری عمومی و روابط صفات در اسپرس، تعداد 40 ژنوتیپ موتانت نسل سوم به همراه 39 ژنوتیپ غیرموتانت از نظر خصوصیات مورفولوژیک و زراعی به مدت دو سال تحت شرایط مزرعه مورد بررسی قرار گرفتند. مقایسه میانگین به تفکیک سال­ها نشان داد که فامیل­های موتانت در سال دوم پس از استقرار کامل از عملکرد علوفه خشک و نسبت برگ به ساقه بیشتری نسبت به فامیل­های غیرموتانت برخوردار بودند. نتایج قابلیت ترکیب‌‌پذیری عمومی صفات نشان داد که موتاسیون مقادیر و دامنه قابلیت ترکیب‌‌پذیری عمومی، بیشتر خصوصیات را کاهش داد، در حالی که این شاخص برای برخی صفات نظیر نسبت برگ به ساقه افزایش یافت. تجزیه خوشه‌ای روی مقادیر ترکیب­پذیری عمومی در هر یک از جوامع موتانت و غیرموتانت منجر به 3 گروه مجزا گردید. براساس خصوصیات مهم برخی ژنوتیپ­های موتانت (شماره‌‌های 8، 10، 12، 20، 25، 26 و 36) و غیر موتانت (شماره‌‌های 7، 8، 9، 10، 11 و12) برای توسعه واریته ترکیبی معرفی شدند. القاء موتاسیون رابطه بین برخی خصوصیات را تغییر داد. به‌عنوان مثال همبستگی عملکرد علوفه خشک با تعداد شاخه فرعی در غیرموتانت­ها منفی بود، در حالی که این همبستگی در موتانت­ها مثبت بود. همبستگی درصد برگ با تعداد ساقه در بوته در موتانت­ها مثبت ولی در غیرموتانت­ها منفی بود. مقایسه تجزیه عامل­ها در دو جامعه نیز نشان داد که فامیل­های موتانت توانستند با تعداد عامل کمتری واریانس بیشتری را نسبت به فامیل­های غیرموتانت توجیه کنند. نتایج نشان داد که اگرچه جامعه موتانت و غیرموتانت مورد مطالعه منشأ یکسانی داشته‌‌اند اما القاء جهش و انتخاب طی چند نسل توانسته است بر توان ترکیب‌‌پذیری و تا حدودی بر روابط بین صفات و عوامل پنهانی مؤثر بر آنها تأثیر‌گذار باشد.