برآورد ضریب کیفیت امواج کدا در شمال‌شرق ایران

Abstract

تضعیف امواج لرزه‌‌ای یکی از خواص مهم ساختار زمین بشمار می‌‌رود. برای محاسبه تضعیف از ضریب کیفیت لرزه‌‌ای استفاده می‌‌شود که از پارامترهای مهم علم زلزله‌شناسی است. همچنین برای برآورد واقع‌‌بینانه خطر زمین‌لرزه‌ها و شبیه‌‌سازی حرکات نیرومند زمین و از طرفی بررسی ساختار زمین برآورد پارامتر جذب امواج لرزه‌‌ای نقشی اساسی و اجتناب‌ناپذیر دارد. با توجه به لرزه‌خیز بودن همه نقاط کشور ایران، برآورد پارامترهای مرتبط با زمین‌لرزه در نواحی گوناگون آن ضروری است. در این بررسی ضریب کیفیت امواج کدا را در گستره شمال شرق ایران و با استفاده از روش تک‌پراکنش به عقب (اکی، 1980) برآورد کرده‌ایم. مقادیر بزرگ‌تر نشان‌دهنده همگنی بیشتر در لایه‌‌های کم‌عمق زمین است و لذا در بررسی‌های تحلیل خطر می‌‌توان از این نتایج بهره برد. برای این کار از ‌نگاشت‌های ثبت شده در شبکه مرکز لرزه‌نگاری کشوریدر ناحیه موردنظر با مختصات طولی 54 تا 61 و عرضی 32 تا 38 درجه استفاده شده است. همچنین در این بررسی نشان داده شد که امواج کدا عمق نفوذ بیش از200 کیلومتر دارند لذا از داده‌‌های با رومرکز زیر 200 کیلومتر استفاده شد. برای همه داده‌‌ها نسبت سیگنال به نوفه‌‌ 2.5 اِعمال شد تا شکل موج‌های مناسب به کار گرفته شود و داده‌‌های خراب در محاسبات لحاظ نشود. بررسی امواج کدا در دو حالت جانبی و عمقی بررسی شد و درنهایت نتایج با منطقه‌‌ای دیگر از ایران مورد مقایسه قرار گرفت. برای بررسی تغییرات جانبی پس از اِعمال فیلتر میان‌‌گذر بر نگاشت‌‌های لرزه‌ای در 7 باند بسامدی، درنهایت میانگین مقادیر ضریب‌‌ کیفیت و وابستگی بسامدی در منطقه به‌‌صورت زیر حاصل شد: . همچنین برای ارزیابی تغییرات عمقی ضریب کیفیت در منطقه، از 18 پنجره زمانی کدا از 5 تا 90 ثانیه و با گام 5 ثانیه استفاده شد که مقادیر کم Q₀ در پنجره‌های ابتدایی کدا، نشانگر ناهمگنی شدید در لایه‌های کم‌عمق زمین است. همان‌طور که ملاحظه می‌‌شود، مقادیر مربوط به ایستگاه‌‌های مستقر در زون ایران مرکزی نسبت به ایستگاه‌‌های موجود در زون کپه‌داغ دارای مقادیر ضریب‌‌ کیفیت بیشتر و درنتیجه تضعیف کمتر هستند که این امر با توجه به خصوصیات این دو زون منطقی به نظر می‌‌رسد. در ادامه با استفاده از روش پولی، حداکثر عمق پراکنش در منطقه به‌دست آمد. همچنین با مقایسه نتایج بین منطقه موردنظر و زون سندج –سیرجان مشاهده شد که ضریب‌‌ کیفیت در منطقه مورد بررسی بزرگ‌تر از زون سنندج سیرجان است که این امر با توجه به ساختار زمین‌شناسی این دو منطقه نتیجه‌‌ای منطقی به‌نظر می‌‌رسد.