ارزیابی تطبیقی هفت نمایه خشک سالی هواشناسی با استفاده از روش تحلیل خوشه ای

Abstract

<em>این مطالعه با هدف مقایسه چند بعدی هفت نمایه خشک سالی هواشناسی و با استفاده از آمار بارندگی یک دوره آبی 35 ساله (1346-1345 تا1380-1379) در 22 ایستگاه استان همدان انجام یافته است. نمایه­های خشک سالی مورد بررسی عبارتند از: نمایه دهک ها (</em><em>DI</em><em>)</em><em> ;</em><em>نمایه درصد نرمال بارندگی (</em><em>PNPI</em><em>)</em><em>;</em><em> نمایه معیار استاندارد </em><em>Z</em><em> (</em><em>Z</em><em>)</em><em>;</em><em> نمایه ناهنجاری بارش (</em><em>RAI</em><em>)</em><em>;</em><em> نمایه بارش استاندارد شده (</em><em>SPI</em><em>)</em><em>;</em><em> نمایه </em><em>Z</em><em> چینی (</em><em>CZI</em><em>) و نمایه </em><em>Z</em><em> چینی تعدیل یافته (</em><em>MCZI</em><em>). پس از محاسبه نمایه های خشک سالی فوق در مقیاس زمانی مورد نظر، نتایج براساس معیارهای شباهت توالی سال های خشک، نرمال و تر با استفاده از روش تحلیل خوشه</em><em> </em><em>ای </em><em>(Cluster analysis)</em><em>، و همبستگی آماری بین نمایه‌ها، دسته بندی و مورد ارزیابی</em><em> </em><em> قرار گرفت. بررسی‌ها از دیدگاه تحلیل خوشه‌ای نشان داد که سنجه­های </em><em> RAI </em><em>، </em><em>Z</em><em> و </em><em>DI</em><em> از نظر آماری مشابه بوده و در ارزیابی های خشک سالی نیز در شرایط اقلیمی سرد نیمه خشک استان همدان به نتایج نسبتا مشابهی ختم می شوند. در ارزیابی روابط همبستگی نیز، نمایه­های زوج شده </em><em>PNPI</em><em>-</em><em>Z</em><em>، </em><em>PNPI</em><em>-</em><em>RAI</em><em>، </em><em>Z</em><em>-</em><em>RAI</em><em>، </em><em>SPI</em><em>-</em><em>CZI</em><em> در اغلب ایستگاه های استان در سطح اطمینان مطلوبی</em><em>) </em><em>5 0/0 </em><em>(p</em><em><</em><em> </em><em> </em><em>رابطه همبستگی بالا </em><em>)</em><em>95%</em><em> (R²</em><em>></em><em>با یکدیگر از خود نشان دادند، ولی در تحلیل خوشه ای فقط نمایه های </em><em>RAI</em><em>، </em><em>Z</em><em>، و </em><em>DI</em><em> در یک گروه قرار گرفتند. محاسبات نشان داد که نتایج معیار­های </em><em>RAI</em><em>، </em><em>Z</em><em> و </em><em>DI</em><em> از لحاظ توصیف وضعیت خشک سالی بسیار به هم نزدیک می باشند. بر این اساس، معیار­های ناهنجاری بارش </em><em>(RAI)</em><em> ، </em><em>Z</em><em> و دهک ها </em><em>(DI)</em><em> به ترتیب به عنوان بهترین سنجه­ها جهت ارزیابی خشک سالی هواشناسی در شرایط اقلیمی سرد نیمه خشک شناخته شدند. نتایج حاصل از معیارهای منتخب نشان داد که در سال های 47-46، 56-55، 63-62، 68-67، 70-69، 76-75 و 78-77 خشک سالی های شدید در اغلب نقاط استان اتفاق افتاده است</em><em>.</em><em> </em> <em>این نتایج با شواهد واقعی رخ داده (افت شدید عملکرد محصولات کشاورزی، کاهش سطح آب های زیر زمینی و کاهش دبی رودخانه های استان) مطابقت خوبی نشان داد. علی رغم استفاده همه گیر نمایه </em><em>SPI</em><em> در پایش خشک سالی های کشور، در این مطالعه شاخص </em><em>SPI</em><em> جهت ارزیابی خشک سالی های هواشناسی در شرایط اقلیمی سرد نیمه خشک مناسب تشخیص داده نشد.</em> <br /><em> </em>