نمادشناخت ایران باستان در رسائل فارسی سهروردی

Abstract

شهاب الدین سهروردی ملقب به شیخ اشراق، حکیم و عارف بزرگ قرن ششم و شهید راه حقیقت و<br />معرفت را که بنیان گذار حکمت اشراقی در جهان اسلام است، م یتوان احیاگر حکمت خسروانی یا<br />حکمت فهلویون ایران باستان دانست. وی با دسترسی به منابع زرتشتی و تدبّر در حکمت ایرانی و<br />یونانی، آموزه های بنیادین این دو شاخۀ شرقی و غربی حکمت را در حکمت و عرفان اسلامی به<br />ظهور رسانده است. شیخ اشراق علاوه بر ای نکه در آثار مهم عربی خویش همچون حکمت الاشراق<br />به شرح این آموزه ها می پردازد، در آثار فارسی خود نیز که بخش اعظم آنها را رسال ههای رمزی-<br />عرفانی تشکیل می دهند، با به کارگیری نقش های نمادین برخی از شخصیت های اساطیری ایران<br />باستان، همچون فریدون، کیخسرو، سیمرغ، زال، رستم و اسفندیار، همان مبانی حکمت خسروانی را<br />به تصویر می کشد و از آنها جهت بیان حکمت اشراقی خویش سود می جوید. روایت هایی که وی از<br />این شخصیت های اساطیری به دست می دهد، در عین آنکه تا حد زیادی منطبق بر روایت های<br />مرسوم پیشینیان همچون شاهنامۀ فردوسی است، اما در نقاط خاصی با آنها اختلاف دارد، چندان که<br />می توان او را مبدع روایت دیگری از شخصیت های اساطیری ایران باستان دانست. نقطۀ اوج این<br />نوآوری را در داستان نبرد رستم و اسفندیار می توان مشاهده کرد. شیخ اشراق با تغییر این روایت،<br />معارف اشراقی مورد نظر خویش را در کارکرد رمزآمیز این شخصیت ها به گونه ای گنجانده است<br />که تنها برای آشنایان با حکمت اشراق و عرفان دس تیافتنی باشند. در این مقاله به بازشناسی و<br />تأویل این نمادهای ایران باستانی و نقش اساسی آنها در تبیین معانی حکمت اشراق در آثاری چون<br />عقل سرخ، الواح عمادی، لغت موران و صفیر سیمرغ خواهیم پرداخت