بررسی نماد گاو یکتا آفریده و ماهیت سیاوش در شاهنامه و انعکاس آن در سنگ برجسته‌های تخت جمشید

Abstract

اساطیر نشان­دهنده‌ی فرهنگ و نحوه‌ی تفکر مردمان در دوران­های کهن است؛ زبانِ گویای تاریخی است از دوران‌های پیش از تاریخی؛ سخنگویِ بازمانده­های گرانبهایی است که از دل خاک‌ها بیرون کشیده می­شود، یا در دل سنگ‌ها و کوه‌ها یافت می­گردد. اساطیر نماینده‌ی تداوم زندگی فرهنگی یک ملت و به نوعی تاریخ آن است (آموزگار،1388 :1). شاعران و نویسندگان، اسطوره­ها و باورهای کهن اقوام خود را پرورانده و آثار ایشان پیوندی تنگاتنگ با اسطوره‌ها دارد. گاو یکتا آفریده در کیهان‌شناسی زرتشتی، نام نخستین گاو آفریده شده و یکی از شش آفرینش ازلی اهورامزدا در جهان مادی و پدرِ اساطیریِ همه حیوانات سودبخش است. این گاو در افسانه آفرینش کشته می‌شود و از اندام و چهره‌ی او جهان دوباره پر از جانداران می­شود. آن­گونه که سیاوش نیز شخصیت مثبتی است، روح آزاده و جوانمردی دارد و مظلوم و بی­گناه می­میرد. از خون او گیاه مقدّس خون سیاوشان می‌روید که با رویش و زایش ارتباط دارد. در پهنه‌ی گسترده‌ی ایران نقوش برجسته، سنگ ­برجسته و سنگ نگاره در کنار ادبیات برای حفظ اساطیر قدمتِ زیادی دارد. بر همین اساس در تخت­جمشید نیز از سنگ‌برجسته­های بسیاری استفاده شده ­است. نماد گاو در نقوش برجسته‌ی تخت جمشید به وفور و با معانی مختلف به کار رفته ­است. معنای نهفته در لایه­های ژرف­تر سنگ­برجسته­ها و تطبیق آن با موارد مشابه در ادبیات می­تواند تصویر درست­تری از باورهای اسطوره­ای و فرهنگی ایران زمین باشد.<br /> <strong>اهداف پژوهش</strong><br /> ۱- بررسی اسطوره‌ی گاو یکتا آفریده و داستان سیاوش در شاهنامه از اهداف این پژوهش است.<br /> ۲- از دیگر اهداف این پژوهش انعکاس اساطیر درنقوش برجسته‌ی تختِ­جمشید و شاهنامه‌ی فردوسی است.<br /> <strong>سوالات پژوهش</strong><br /> ۱- اسطوره گاو یکتا آفریده چه کارکردی در نقش سیاوش در شاهنامه‌ی فردوسی و نقوش برجسته‌ی تخت جمشید داشته است؟<br /> ۲- گاو یکتا آفریده در قالب شخصیت سیاوش چه مفاهیمی را به مخاطب القاء می­نماید؟