کودهای زیستی فسفره و ضرورت توسعه آن‌ها درکشور

Abstract

طبیعت خاک­های کربناتی که بخش عمده­ای از اراضی زراعی و باغی کشورمان را نیز شامل می شود، باعث شده تا استفاده از کودهای شیمیایی فسفره از کارآیی کمی در این­گونه اراضی برخوردار بوده و بدین دلیل کشاورزان برای حصول نتیجه مورد نظر هر ساله مقادیر متنابهی از این نهاده شیمیایی را به اراضی زیر کشت اضافه نمایند. محدودیت منابع فسفر در دنیا و قیمت روز­ افزون کودهای فسفره، واردات آنها را به کشور با مشکل روبرو ساخته و مصرف بی­رویه آنها در کشور آلودگی­های زیست محیطی را به دنبال داشته است. چنانچه بتوان فسفر تجمع یافته در خاک را به فرم قابل استفاده گیاه تبدیل نمود، می­توان ضمن کاهش مصرف کودهای فسفره رشد و عملکرد مناسب گیاهان را نیز تضمین نمود. گروهی از ریز­جانداران خاکزی اعم از قارچ­ها و باکتری­ها این توانایی را دارند که با استفاده از مکانیسم­های ویژه­ای در میکروسایت­های خاک اطراف ریشه گیاهان، فسفر را از فاز تثبیت شده خارج نمایند. جداسازی، شناسایی، تکثیر و فرمولاسیون این ریز­جانداران اساس و پایه تولید نوع جدیدی از کودهای زیستی به نام کودهای بیولوژیک فسفره را تشکیل داده است. در کشورهای توسعه یافته هم اکنون این نوع فرآورده­های زیستی از فرم تک کاربردی خارج شده و فرمولاسیون­های جدید حاوی چند نوع ریز­جاندار متفاوت با کاربردهای مختلف از جمله تامین عناصر مورد نیاز گیاه به ویژه فسفر و افزایش مقاومت گیاه میزبان به انواع تنش­های زنده و غیر زنده می ­باشد. سابقه استفاده از این نوع فرآورده­های زیستی در کشور به یک دهه قبل بر می­گردد. انواعی از ریز­جانداران به کار گرفته شده در کشور شامل ریز­جانداران اکسیدکننده گوگرد، ریز­جانداران حل­کننده فسفات و قارچ­های میکوریزی بوده­اند. نتایج پژوهش­های صورت گرفته در ارتباط با این نوع نهاده­های زیستی نشان داده است که دامنه تاثیر آنها بسته به نوع گیاه میزبان و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک متفاوت بوده و کاربرد آنها توانسته است 25 تا 50 درصد از نیاز فسفره گیاه میزبان را تامین نمایند. حرکت به سمت استفاده از تکنولوژی­های مدرن برای تولید این ریز­جانداران و استفاده از فرمولاسیون­های جدید می­تواند ضمن افزایش زمینه کاربرد این ترکیبات زیستی در کشور، زمینه مناسبی را برای کاهش مصرف کودهای شیمیایی فسفره فراهم آورد.