درآمدی بر جریان‌شناسی فکری معاصر در جهان اسلام/ حسن بشارتی راد

Abstract

چکیده جریان‌شناسی فکری و معرفتی یکی از مباحث مهمی است که بخش معظمی از ساحت‌های معرفتی و حوزه‌های اجتماعی را شامل می‌شود. مقوله جریان‌شناسی، هم از جهت محتوا و هم از لحاظ قلمرو جغرافیایی، تنوع قومیتی، گونه‌گونی فرهنگی و ... دامنه‌ی گسترده‌ای را پوشش می‌دهد. از جمله‌ی اولویت‌ها در این مقوله، «بازشناسی جریان‌های فکری معاصر در جهان اسلام» است، مادامی‌که جریان‌های موثر و دخیل در عرصه فعالیت‌ها در سطح بین‌الملل را به خوبی نشناسیم و ابعاد و زوایای فکری و شیوه عملیاتی آن‌ها را به درستی تحلیل نکنیم، قادر نخواهیم بود تا در این رقابت موفق عمل کنیم. جریان‌شناسی فکری، تصویری روشن از قلمروهای معرفتی موجود در جهان اسلام، ترسیم می‌نماید و زمینه را برای دست‌یابی به درکی ژرف‌تر از این قلمروها فراهم می‌کند و دستیابی به راه‌کارهای مناسب را در اختیار می‌گذارد. در این نوشتار، نخست اشاره‌ای به چیستی و ضرورت جریان‌شناسی، الزامات و بایسته‌های پژوهشی آن، ملاک و سنجه‌ی طبقه‌بندی جریان‌های فکری شده است، سپس بستر و خاستگاه شکل‌گیری جریان‌های فکری معاصر در جهان اسلام، مورد تحلیل واقع شده است و در پایان ساختار کلی طبقه‌بندی جریان‌های موجود در جهان اسلام ارایه شده است. کلید واژگان: جریان‌شناسی؛ جهان‌ اسلام؛ جریان‌های فکری؛ جنبش‌های اسلامی؛ جریان‌ اسلام‌گرا؛ جریان‌ ملی‌گرا؛ جریان‌ غرب‌گرا؛