مقایسه‌ فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی اسانس‌های مختلف گیاهی در شرایط آزمایشگاهی

Abstract

زمینه و هدف: اسانس­ های گیاهی به دلیل داشتن مقادیر فراوان از ترکیبات زیست فعال دارای فعالیت­ های بیولوژیکی ضدمیکروبی و آنتی­ اکسیدانی هستند که آن­ها را به گزینه­ای مناسب جهت استفاده در صنایع غذایی و دارویی تبدیل کرده است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی محتوای فنولی کل، مقایسه فعّالیت­ های بیولوژیکی اسانس­ های مختلف گیاه میخک، مریم گلی، مرزه و مرزنجوش در شرایطin vitro است. روش تحقیق: در این مطالعه تجربی، میزان ترکیبات فنولی کل اسانس­ ها تعیین و ظرفیت آنتی ­اکسیدانی آن­ها (به روش جذب رادیکال آزاد DPPH) سنجیده شد. به منظور شناسایی ترکیبات موجود در اسانس نیز از دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. همچنین، فعالیت ضدباکتریایی اسانس­ها به روش انتشار دیسک، حداقل غلظت مهارکنندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) آن­ها به روش ماکرودایلوشن براث مورد ارزیابی قرار گرفت. اختلاف معنی­دار داده­ها توسط آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) از طریق آزمون چند دامنه دانکن تعیین شد. یافته‌ها: بیشترین میزان فنول کل به میزان 2/37± 157/05 میلی­گرم گالیک اسید به ازای گرم ماده خشک برای اسانس مرزنجوش به ثبت رسید. بالاترین درصد مهارکنندگی رادیکال آزاد DPPH نیز برای اسانس مرزنجوش به میزان 98/142 درصد تعیین شد. بر اساس نتایج حاصل از کروماتوگرافی GC/MS، مونوترپن‌ها بیشترین اجزای اسانس مرزنجوش را تشکیل می­ دهند که بالاترین مقدار آن متعلق به آلفا_ پینن (74/04 درصد) بود. همچنین نتایج فعالیت ضدباکتریایی اسانس­ها نشان داد که بیشترین میزان هاله عدم رشد با قطر 0/81±44 میلی­ متر متعلق به اسانس مرزنجوش است. کمترین مقدار MIC و MBC به ترتیب در غلظت­ های 0/275 و 0/55 میلی­گرم بر میلی ­لیتر، برای اسانس­های مرزنجوش و مرزه علیه باکتری گرم مثبت Bacillus cereus مشاهده شد. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که اسانس­ های مطالعه شده به خصوص اسانس مرزنجوش دارای فعالیت آنتی­­ اکسیدانی و ضدباکتریایی خوبی علیــه باکتــــری­ ها به ویژه باکتری­ های گرم مثبت بوده­ و می­ توانند به عنوان یک ترکیب ضدباکتریایی مناسب در محصولات غذایی و فرآورده ­های بهداشتی و درمانی مطرح باشند.