ارزیابی کمی و کیفی اسانس دو اکوتایپ نعناع دشتی (Mentha spicata L.) در زمان‌های مختلف برداشت

Abstract

زمان برداشت گیاهان دارویی در ماه‌های مختلف سال باعث تغییر تولید ماده مؤثره گیاهان می‌شوند. در پژوهش حاضر، کمیت و کیفیت دو اکوتایپ نعناع کاشان و شوشتر در پنج زمان مختلف برداشت مورد ارزیابی قرار گرفت. اسانس نمونه‌ها به کمک کلونجر و به مدت سه ساعت استخراج و با دستگاه‌های گازکروماتوگراف و گازکروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی مورد آنالیز قرار گرفت. نتایج نشان داد که شرایط دمایی و رطوبتی حاکم بر منطقه در فواصل زمانی برداشت اثر معنی‌داری روی رشد گیاهان و نهایتا وزن خشک برگ گیاه، میزان و اجزای اسانس دارد. بیشترین وزن خشک برگ نعناع کاشان و شوشتر به ترتیب در برداشت‌های سوم و پنجم مشاهده شد ولی برداشت پنجم نعناع شوشتر با برداشت سوم اختلاف معنی‌داری نداشت. عملکرد تجمعی برگ خشک نعناع کاشان و شوشتر به ترتیب 37/1066 و 79/1199 گرم در متر مربع بود. بیشترین میزان اسانس نعناع کاشان و شوشتر به ترتیب در برداشت‌های سوم و دوم ثبت گردید. عملکرد تجمعی اسانس نعناع کاشان و شوشتر به ترتیب 58/27 و 80/21 گرم در متر مربع بود. اجزای اصلی نعناع کاشان و شوشتر شامل کاروُن، لیمونن، سیس دی هیدروکاروُن و ترانس کاریوفیلن بودند. روند تغییرات کاروُن و سیس دی هیدروکاروُن عکس یکدیگر بودند. با این وجود، مقدار کاروُن در تمام برداشت‌ها بیش از 50 درصد بود. در مجموع، با توجه به نتایج بازده و کیفیت اسانس، بهترین زمان برداشت دو اکوتایپ، برداشت دوم و سوم بود ولی با مقایسه بازده اسانس و مقدار کاروُن در اسانس پژوهش حاضر با پژوهش‌های قبلی، برداشت دو اکوتایپ در زمان‌های برداشت مورد مطالعه توصیه می‌گردد.