ارزیابی برخی ویژگی‌های فیزیکی شانزده ژنوتیپ زرشک بومی ایران

Abstract

زرشک‌ها (Berberis spp.) گروه بزرگی از درختچه‌های خاردار همیشه‌سبز یا خزان‌دار متعلق به خانواده زرشک (Berberidaceae) هستند که به دلیل کاربردهای متعدد از قبیل مصارف خوراکی، خواص دارویی اندام‌های مختلف آن‌ها در پزشکی و همچنین به عنوان گیاهان زینتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. گونه‌های زرشک با توجه به تنوع زیادی که دارند، یکی از ذخایر توارثی گیاهی ارزشمند کشورمان محسوب می‌شوند. یکی از اقدامات اولیه در مورد به‌نژادی و بهبود کیفی محصول زرشک بی‌دانه، شناسایی و جمع‌آوری انواع ژنوتیپ­های وحشی بی­دانه و دانه­دار زرشک‌ می‌باشد. ‌در پژوهش حاضر شانزده ژنوتیپ زرشک بومی ایران (زرشک بی‌دانه و پانزده ژنوتیپ دانه‌دار) از لحاظ برخی خصوصیات فیزیکی ارزیابی گردید. دامنه مقادیر این صفات شامل طول خوشه (29/6 - 67/1 سانتی­متر)، تعداد حبه در خوشه (90/23- 67/4 عدد)، طول حبه (87/11- 66/7 میلی­متر)، قطر حبه (39/7- 74/4 میلی­متر)، تعداد بذور سالم (73/1- 0 عدد)، تعداد بذور سقط شده (27/3- 0 عدد) در حبه، وزن صد حبه تازه (72/30- 89/10 گرم) و خشک (00/10- 32/3 گرم)، درصد گوشت (17/98- 93/51 درصد) و درصد بذور (07/48- 50/1 درصد)، درصد آّب‌میوه (87/71- 22/51 درصد)، درصد رطوبت (84/11- 20/8 درصد) و شاخص‌های رنگ L (13/38- 83/22)، a (76/37- 31/2) و b (52/21- 23/3-) تعیین شد. رنگ میوه ژنوتیپ‌های زرشک مورد بررسی بسیار متنوع و از رنگ نارنجی تا قهوه‌ای و آبی تیره متغیر بودند. ژنوتیپ 2-5 بیشترین شباهت را از لحاظ ویژگی‌های فیزیکی به زرشک بی‌دانه داشت. در مجموع می‌توان اظهار نمود که ژنوتیپ‌های زرشک مورد بررسی از نظر خصوصیات میوه (رنگ، ابعاد حبه، درصد گوشت و بذر و غیره) تنوع قابل توجهی داشته و مواد ژنتیکی ارزشمندی جهت پژوهش‌های به‌نژادی آینده در زمینه بهبود خصوصیات کمی و کیفی ریزمیوه زرشک می‌باشند.