بررسی اندازه نمونه در روشهای نمونه‌گیری کیفی

Abstract

اگرچه روش نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی بسیار با اهمیت است اما مساله انتخاب اندازه نمونه (حجم نمونه) کمتر بررسی شده و پژوهشگران، معمولاً به صورت سلیقه ای اندازه نمونه مورد نظر خود را تعیین می‌کنند یا اشباع نظری محقق ملاک عمل قرار می‌گیرد. این مقاله با استفاده از تکنیک مرور نظام‌مند در مقالات دیگر، با هدف جمع‌بندی مطالب و یافته‌های جدید در حیطه علمی اندازه نمونه مناسب برای روش‌های نمونه‌گیری کیفی و ارزیابی نقادانه آن، نتایج مطالعات حوزه پژوهش‌های کیفی را درباره اندازه نمونه به تفکیک استراتژی‌های گوناگونی که در پژوهش کیفی وجود دارد نظیر مطالعه موردی، قوم نگاری، پدیدارشناسی، نظریه داده بنیاد، گروه کانونی، مطالعه یادآور نویسی ارائه می‌نمایید. ما تعداد 27 روش نمونه‌گیری غیر تصادفی که در حوزه تحقیقات کیفی مورد استفاده قرار می‌گیرند انتخاب و پس از معرفی آنها به مساله انتخاب حداقل اندازه نمونه برای هر یک از روشها پرداخته‌ایم. مطالعات ما نشان داد که در روشهای پژوهش کیفی، علاوه بر آنکه بایستی مانند روش‌های نمونه گیری احتمالی حداقلی برای اندازه نمونه در نظر گرفت به تعداد حداکثری هم توجه زیادی شده است. به طوری‌که در استراتژی‌های پژوهش‌های کیفی حدود قابل تعریفی برای تعداد مشاهدات تعیین می‌شود. نتیجه این مطالعه نشان می‌دهد حداقل اندازه نمونه، به روش نمونه‌گیری وابسته بوده و ملاک عمومی برای آن وجود ندارد و حداکثر اندازه نمونه از 30 مورد تجاوز نمی‌کند مگر آنکه هدف پژوهشگر مطالعه عمیق روی افراد نبوده یا بین آنها اختلاف فاحش وجود نداشته باشد. در نمونه‌گیری کیفی، ملاک اندازه نمونه اشباع نظری است و مانند روشهای نمونه‌گیری کمی معیارهایی مانند خطای نمونه‌گیری و خطای پذیرش فرضیات آزمون مبنای تعیین اندازه نمونه نیستند.