تأثیر مثبت سلنیوم بر کاهش تجمع نیترات در اسفناج (Spinacia oleracea L.) و کاهو (Lactuca sativa L.)

Abstract

غلظت زیاد نیترات مخصوصاً در سبزیجات برگی، تهدید بزرگی برای سلامت انسان محسوب می­شود. سلنیوم با تأثیر بر رشد و نمو گیاهان و به خاطر حضور در سیستم­های آنتی­اکسیدانی، یک عنصر اساسی برای سلامتی انسان است. با این­حال تاثیر سلنیوم بر تجمع نیترات در سبزیجات هنوز مشخص نیست. به منظور ارزیابی تأثیر غلظت­های مختلف سلنیوم بر عملکرد، ظرفیت فتوسنتزی، فعالیت آنزیم‌های آسیمیلاسیون نیتروژن و تجمع نیترات در کاهو (Lactuca sativa L.) رقم گریت لیک و اسفناج (Spinacia oleracea L.) رقم سیریوس، آزمایشی با شش سطح سلنیوم (0، 1/0، 5/0، 5، 10 و 50 میکرومول بر لیتر از منبع سلنات سدیم) در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در شرایط هیدروپونیک انجام شد. نتایج نشان داد که کاربرد سلنیوم باعث کاهش غلظت نیترات در هر دو گیاه شد و میزان این کاهش وابسته به غلظت بود. کمترین غلظت نیترات در تیمار 5 میکرومول بر لیتر مشاهده شد. کاربرد سلنیوم از طریق افزایش هدایت روزنه­ای و میزان کلروفیل باعث افزایش ظرفیت فتوسنتزی گیاه شد. غلظت­های کم سلنیوم (کمتر از 5 میکرومول بر لیتر)، علاوه بر افزایش فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز با افزایش فعالیت آنزیم­های نیترات ریداکتاز، نیتریت ریداکتاز و گلوتامین سنتتاز باعث تحریک آسیمیلاسیون نیترات شد. به طور کلی، نتایج نشان داد که کاربرد سلنیوم تاثیر مثبتی بر کاهش تجمع نیترات در هر دو گیاه از طریق افزایش فعالیت آنزیم­های دخیل در متابولیسم نیترات داشت. پیشنهاد می­شود که غلظت 5 میکرومول بر لیتر سلنیوم می­تواند برای کاهش غلظت نیترات و افزایش عملکرد کاهو و اسفناج در کشت هیدروپونیک استفاده شود.