مقاله علمی – پژوهشی:‌ بررسی تغییرپذیری ژنتیکی جمعیت‌‌های سیاه ماهی خالدار Capoeta trutta (Heckel, 1843) استان کردستان با استفاده از نشانگرهای IRAP IRAP

Abstract

تغییرپذیری ژنتیکی جمعیت‌های سیاه ماهی خالدار صید شده از رودخانه‌های چومان، شوی، گرماب (منطقه بانه)، قشلاق، سیروان، گاوه‌رود (منطقه سیروان) و روآر (منطقه مریوان) در استان کردستان با استفاده از نشانگرهای چندشکلی تکثیر شده بین رتروترانسپوزونی (IRAP) مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از نشانگر مولکولی IRAP نشان​داد که بیشترین و کمترین تعداد باندهای مشاهده شده، تعداد و درصد باندهای پلی‌مورف، تعداد باند متفاوت و اختصاصی، بیشترین تعداد آلل موثر، شاخص شانون و هتروزیگوسیتی مورد انتظار به‌ترتیب مربوط به جمعیت‌های روآر و گرماب می‌باشند. بیشترین فاصله ژنتیکی بین جمعیت روآر و شوی و کم‌ترین فاصله ژنتیکی بین جمعیت چومان و گرم‌آب بود. نتایج تجزیه واریانس مولکولی نشان داد که 9‌% واریانس ژنتیکی مربوط به بین مناطق جغرافیایی، 16‌% مربوط به بین جمعیت‌ها و 75‌% مربوط به درون جمعیت‌ها می‌باشد. بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار جریان ژنی (تعداد مهاجرت در هر نسل) به‌ترتیب بین جمعیت‌های چومان و گرم‌آب و روآر و شوی مشاهده شد. بررسی روابط خویشاوندی جمعیت‌ها با روش بیشینه پارسیمونی نشان​داد که جمعیت‌های منطقه مریوان در یک تک شاخه خواهری با جمعیت‌های مناطق بانه و سیروان قرار دارند. نتایج این پژوهش نشان​داد که اگرچه جمعیت سیاه ماهی خالدار منطقه مریوان تفاوت‌هایی با سایر جمعیت‌ها داشت، ولی وجود شباهت‌ها مانع از جدایی کامل آن می‌باشد. با این وجود ماهیان متعلق به هر جمعیت از مناطق جغرافیایی مورد بررسی با توجه به داشتن باندهای اختصاصی، قابل تفکیک می‌باشند. همچنین نتایج این پژوهش نشان ‌داد که نشانگر IRAP دارای تکرارپذیری بالا و توان بیشتر در آشکار سازی تنوع ژنتیکی است و می‌تواند به طور موثر در مطالعات بررسی تنوع ژنتیک ماهیان و از جمله گونه سیاه ماهی خالدار مورد استفاده قرار گیرد.