اجزا و مدل‌های متداول سنجش دارایی‌های فکری

Abstract

دنیای کنونی، عصر دانایی است. مواهب و دارایی‌های طبیعی و مشهود کلید کامیابی جوامع و سازمان‌ها نیستند، بلکه برخورداری و مدیریت سرمایه‌های نامشهود موجود در عرصه‌ی پرتلاطم و چالش برانگیز سازمان‌ها، رمز موفقیت آن‌ها محسوب می‌‌شود. سازمان‌هایی که بتوانند این دارایی‌های نامشهود را به خوبی تشخیص دهند و آن‌ها را مدیریت کنند، نسبت به رقبایشان از عملکرد بهتری برخوردار خواهند بود. جهت مدیریت این دارایی‌ها، لازم است سازمان‌ها از وضعیت کنونی خود مطلع شده و برای رفع نقص و کمبودهایشان اقدامات لازم را به عمل آورند. هدف از این مقاله، بررسی و مقایسه‌ی اجزا و مدل‌های متداول سرمایه‌ی فکری در سازمان بود. این پژوهش با استفاده از مرور کتابخانه‌ای و اینترنتی منابع فارسی و لاتین به مقایسه‌ی اجزا و مدل‌های متداول سرمایه‌ی فکری پرداخت. سرمايه‌ی انساني شامل دانش، مهارت و تجربه‌های کارکنان، مدیران و پاسخ مؤثر آن‌ها به آینده است و منبع بازسازی استراتژیک، نوآوری و خلاقیت می‌باشد. سرمايه‌ی ساختاري به يادگيري و دانش مقرر در فعاليت‌هاي روزمره اطلاق می‌‌گردد و زیرساختار حمایتی سرمایه‌ی انسانی محسوب می‌شود. سرمايه‌ی رابطه‌اي نشان دهنده‌ی روابط رسمي و غير رسمي يك سازمان با ذي‌نفعان خارجي و ادراك‌ آن‌ها درباره‌ی سازمان و نيز تبادل اطلاعات بين سازمان و آن‌ها است و عنصر افزایش دهنده‌ی ارزش‌آفرینی برای سازمان می‌باشد. امروزه مدل‌‌های متنوعی برای شناخت و اندازه‌گیری سرمایه‌ی فکری در سازمان‌ها به کار می‌روند، مانند مدل کارت امتیازی (تبديل رسالت و استراتژي به معيارهاي عملکرد، جهت سيستم مديريت و اندازه‌گيري استراتژيک سازمان)، حسابرسي سرمايه‌ی فکري (تعيين جايگاه سرمايه فکري سازمان در ايجاد ارزش مالي)، رهیاب اسکاندیا (تقسيم ارزش بازار يک سازمان به دو دسته‌ي سرمايه‌ی مالي و سرمايه‌ی فکري)، شاخص سرمایه‌ی فکری (جمع‌آوري مؤلفه‌هاي سرمايه‌ی فكري در يك شاخص سازماني) و هدایتگر دارایی‌های نامشهود (ارزش بازار کل يک سازمان شامل ارزش خالص و مشهود سازمان همراه با سه نوع دارايي ناملموس) که هر یک دارای ویژگی‌ها و مزایای منحصر به فردی هستند. در اقتصاد مبتني بر دانش، محصولات و سازمان‌ها بر اساس دانش زندگي مي‌کنند. موفق‌ترين سازمان‌ها در اين ميان آن‌هايي هستند که از دارايي ناملموس به نحو بهتر و سريع‌تري استفاده مي‌‌‌کنند. امروزه از سرمايه‌ی فکري به منظور خلق و افزايش ارزش سازماني استفاده مي‌شود و موفقيت يک سازمان به توانايي آن در مديريت اين منبع کمياب بستگي دارد. واژه‌‌هاي کليدي: سرمایه‌ی فکری؛ سرمايه‌ی انساني؛ سرمايه‌ی ساختاري؛ سرمايه‌ی رابطه‌اي