مطالعه تولیدات خالص اولیه فیتوپلانکتون و همبستگی آن با مولفه‌های مربوطه در نوار ساحلی حوزه جنوبی دریای خزر (98-1397)

Abstract

تولیدات اولیه نقش مهم در چرخه زیستی از نظر ذخیره کربن داراست و شاخص کلیدی برای ارزیابی کارکرد اکوسیستم بشمار می‌آید. هدف از مطالعه حاضر محاسبه تولیدات خالص اولیه و مولفه‌های آن در حوزه ایرانی دریای خزر در سال‌های 1397 (فصول پاییز و زمستان) و 1398 (فصول بهار و تابستان) می‌باشد. همچنین جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها، برخی عوامل اکولوژیک موثر بر توزیع زمانی-مکانی تولیدات خالص اولیه مورد بررسی قرار گرفت. طبق نتایج، میانگین تولیدات خالص اولیه روزانه فیتوپلانکتون (DNPP) و مولفه های آن شامل غلظت کلروفیل-آ (Chl-a)، عمق لایه نوری (Zeu)، طیف فعال فتوسنتز (PAR) و غلظت کربن ویژه تثبیت شده (PBoptic=NPPChl-a) به‌ترتیب برابر 45/0±65/0 گرم کربن /مترمربع/روز، 23/1±54/2 mg/m3، 1/5±9/8 متر، 84/16±42/40 Einstein/m2.day و 11/1±05/5 mgC/mgChl-a.h بود. میزان DNPP در ناحیه مرکزی از دو ناحیه غربی و شرقی بالاتر بود که احتمالاً ناشی از نقش امواج حاصل از نیروی باد بر معلق شدن رسوبات (میزان کدورت بالا) و کاهش شدت نفوذ نور در دو ناحیه شرقی و غربی بود. از نظر زمانی، تغییرات فصلی DNPP به‌ترتیب پاییز>تابستان>بهار>زمستان بود. افزایش قابل ملاحظه DNPP در فصل پاییز (05/0p< ANOVA test,) در مقایسه با سایر فصول ناشی از افزایش غلظت کلروفیل-آ و بهینه بودن دمای سطحی آب برای تثبیت کربن ویژه (PBopt) می‌باشد. بر اساس آزمون‌‌های رگراسیون و مولفه اصلی تغییرات زمانی-مکانی DNPP به طور معنی داری تحت تاثیر دو متغیر Chl-a و PBoptic بود. به طور کلی، در طبقه‌‌بندی سطح تروفیکی بر اساس تولیدات خالص اولیه، 52 درصد از داده ها در سطح تروفیکی الیگومزوتروف و مزوتروف (49%) تا یوتروف (3%) بوده و 48 درصد داده ها در گروه الیگوتروف (عمدتاً در ناحیه شرقی) قرار داشتند.