تحلیل توسعه پایدار شهری در کلان‌ شهر تهران از دیدگاه مخاطرات ژئومورفولوژیک (مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری)

Abstract

زمینه و هدف: یکی از مفاهیم اساسی در رویکردهای پایداری شهر، موضوع مطالعه مخاطرات طبیعی از قبیل ارزیابی عملکرد، پیش‌بینی رفتار مخاطره و مدیریت آن محسوب می‌شود. امروزه مخاطرات طبیعی تهدیدهای خود را بیشتر بر سایه شهرها و محیط‌های پرتراکم انسانی گسترانده و توسعه آن‌‌را بیش از پیش آسیب‌پذیر نموده است. این موضوع در کلان‌شهر بسیار متراکمی چون تهران و به‌ویژه در محیط دامنه‌ای منطقه یک تهران، نمود عینی دارد. روش: این پژوهش برآن است موضوع توسعه پایدار شهری منطقه یک کلان‌شهر تهران را با رویکرد مخاطرات طبیعی، به‌ویژه مخاطرات ژئومورفولوژیک مورد ارزیابی قرار دهد. در این پژوهش ابتدا به کمک مطالعات کتابخانه‌ای اقدام به مفهوم‌سازی از ارزیابی، توسعه پایدار شهری و مخاطرات طبیعی نمود، در گام بعدی به مطالعات میدانی اولیه به منظور شناخت جامع از وضعیت منطقه اقدام نمود و به کمک روش‌ تصمیم‌گیری تحلیل شبکه متناسب با اهداف تحقیق به تجزیه و تحلیل متغیرهای پژوهش و پهنه‎بندی آن‌ها پرداخت و در نهایت ارزیابی توسعه پایدار شهری بر اساس یافته‌ها تعریف و تبیین شد. یافته‌ها: این تحقیق پیرامون دو بخش اصلی طراحی شد. ابتدا موضوع پهنه‌بندی مخاطرات ژئومورفولوژیک به‌ویژه مسائل دامنه‌ای مورد واکاوی قرار گرفت و در گام بعد ارزیابی توسعه پایدار شهری در چارچوب این دست مخاطرات صورت گرفت. نتیجه‌گیری: چنان‌که نتایج مطالعه از پهنه‌بندی مخاطرات و ارزیابی‌ها نشان داد، منطقه در خطرپذیری بالای 11/73 درصدی قرار دارد. مسائلی چون وزن ساخت و ساز شهری و تشدید مخاطرات طبیعی(برنامه‌ریزی نادرست مسکن)، مسائل بافت‌های فرسوده شهری در برابر مخاطرات طبیعی، شیب‌های غیر استاندارد و آسیب‌های آن و در نهایت آسیب‌پذیری زمین لغزشی مناطق مسکونی نشان داد که باید در مدیریت کاربری‎ها دقت بیشتری شود و به جایگزینی کاربری‌های مسکونی به کاربری‌های کم خطر پذیر نظیر فضای سبز روی آورد.