کارکرد رسانه‌های اجتماعی در مدیریت بحران زلزله احتمالی شهر تهران

Abstract

زمینه و هدف: رسانه‌ها در مهار و مدیریت بحران نقش قابل‌توجهی دارند. رسانه‌های اجتماعی باوجود نوین بودن و عمر اندکشان نسبت به رسانه‌های جمعی؛ جایگاه مهمی در مدیریت بحران‌ها ازجمله بحران‌های طبیعی پیدا کرده‌اند. حضور پررنگ و گسترده این رسانه‌ها در ایران، موج فزاینده کاربرانشان در شهر تهران و همچنین نقش چشم‌گیر آن‌ها در مدیریت بحران علتی شد تا در مقاله حاضر اقدام به شناسایی کارکرد رسانه‌های اجتماعی در مدیریت بحران زلزله احتمالی شهر تهران نماییم.

روش: روش انجام پژوهش، نظریه مبنایی و جامعه مورد بررسی مدیران و خبرگان دو حوزه بحران و رسانه‌های اجتماعی بوده و ده نفر از این جامعه به روش نمونه‌گیری نظری انتخاب شدند. جمع‌آوری داده‌ها به روش مصاحبه عمیق و ابزار تحلیل کدگذاری کیفی در سه مرحله باز، محوری و نظری بوده است.

یافته: در این تحقیق سه دسته یافته کلی مربوط به نقش رسانه‌های اجتماعی در مدیریت زلزله احتمالی شهر تهران شناسایی شد. اولین دسته، کارکردهای رسانه‌های اجتماعی در بحران است، که شامل 5 کارکرد «آموزش و آگاهی‌بخشی»، «اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی»، «هدایت و رهبری»، «همبستگی و انسجام‌بخشی» و «رصد و پایش اطلاعات» است. پس‌ازآن الزامات مدیریتی در به‌کارگیری رسانه‌های اجتماعی در بحران احصا شد که شامل 5 الزام کلیدی «بهبود زیرساخت‌های ارتباطی»، «برنامه‌ریزی هدفمند»، «اعتمادسازی»، «نیازیابی، نیازسنجی و پاسخگویی»، «امداد و نجات» بود. در آخر نیز چالش‌های مدیریتی و رسانه‌های اجتماعی در زمینه استفاده از این رسانه‌ها تحت عنوان چالش ساختاری حاکمیت، چالش امنیت، چالش مدیریت فضا و کنترل افکار عمومی و چالش گمنامی کاربران تعیین و مدل پارادایمی تحقیق ترسیم شد.

نتایج: بر اساس یافته‌های این مقاله چالش‌های مدیریتی در سطح کلان کشوری، بسترهای ارتباطی و شرایط فعلی رسانه‌های اجتماعی در ایران، استفاده وسیع از رسانه‌های اجتماعی در مدیریت بحران زلزله احتمالی شهر تهران در شرایط کنونی در ابعاد وسیع با دشواری‌های جدی مواجهه است.