مکان‌‌گزینی آسیب‌دیدگان ناشی از زلزله‌ در بافت‌های تاریخی با تأکید بر مرحله‌ی‌ اسکان موقت؛ (چرایی و ضرورت‌ها)

Abstract

‌زمینه و هدف: با عنایت به آسیب‌پذیری بالای بافت‌های تاریخی در برابر زلزله و بررسی ابعاد بحران، با ‌توجه به ویژگی‌های خاص آن‌ها و نیز بررسی تجارب زلزله‌های پیشین،‌ اسکان‌موقت بازماندگان از جمله مباحث مهم در فرآیند تأمین سرپناه پس از سانحه است که حل منطقی آن می‌تواند از بروز و یا گسترش بحران‌های ثانویه ممانعت کند. تجارب گویای آن است که بازماندگان به ویژه در بافت‌های تاریخی که قرابت‌های اجتماعی در آنها عمیق‌تر است، تمایل بیشتری به ماندن در محدوده‌ی مکانی از خود نشان می‌دهند. چنانچه شرایطی برای تحقق این مهم فراهم شود، می‌توان انتظار داشت که بازگشت به شرایط عادی در مدت زمان کوتاه‌تری محقق خواهد شد. با عنایت به این مهم، سوال آن است که ضرورت اسکان ‌موقت سانحه‌دیدگان زلزله در بافت‌های تاریخی چه بوده و بهترین راه حل برای رفع این نیاز، در زمان وقوع بحران و پس از آن چیست؟ روش: این پژوهش بر اساس رویکرد کیفی و مبتنی بر توصیف و تحلیل انجام شده ‌است. ابتدا با ‌تکیه بر مطالعات کتابخانه‌ای، پیشینه‌ی موضوع با تکیه بر کتب، مقاله‌ها، گزارش‌ها، طرح‌های پژوهشی و پایان‌نامه‌های تحصیلی مرتبط، شیوه‌های مختلف اسکان موقت پس از زلزله مورد واکاوی قرار گرفته و و سپس به مؤلفه‌ی حس تعلق به مکان در ساکنان بافت‌های تاریخی و اهمیت قرابت‌های اجتماعی در این محیط‌ها، پرداخته شده است. در ادامه طبق مدل سوآت،5 داده‌ها، ارزیابی و استنتاجات نهایی ارایه شده است. یافته‌ها: مبتنی بر استتنتاجات حاصله از ارزیابی درونی و بیرونی مدل پیشنهادی، یافته‌ها حاکی از آن است که با توجه به حس تعلق ساکنان و پایداری اجتماعی موجود در بافت‌های تاریخی، بازماندگان - علیرغم وجود برخی کاستی‌ها - ، تمایل بیشتری به اسکان در مکانی همجوار با محل زیست خود دارند تا ضمن حراست از داشته‌های (اجتماعی، فرهنگی و مالی) خود، در روند بازسازی نیز مشارکت فعالانه داشته باشند. نتیجه‌گیری: از این طریق، ضمن توجه به خواسته‌های افراد، رغبت افراد به ماندن در محل فراهم شده و زمینه‌های بازگشت به زندگی و رضایتمندی ساکنان فراهم‌ می‌گردد.