تراکم دانش‌آموز و کیفیت تحصیلی در تهران: مطالعۀ موردی پایۀ چهارم ابتدایی

Abstract

هدف اصلی این مقاله دست یافتن به شواهدی دربارۀ تأثیر شمار دانش‌­آموزان در کلاس بر عملکرد تحصیلی آنهاست. با توجه به اهمیت کیفیت آموزش، آگاهی از واقعیت موجود دربارۀ پیامدهای افزایش یا کاهش اندازه کلاس می­تواند در اتخاذ سیاستهای مناسب در زمینه توزیع و تخصیص امکانات آموزشی تعیین­‌کننده باشد. ادبیات موجود از دو دسته آرا و عقاید تشکیل شده است. گروهی بر این عقیده­‌اند که افزایش تراکم دانش‌­آموزان به انحا گوناگون در آموزش اخلال ایجاد می­کند که پیامد آن تنزل سطح کیفی آموزش و یادگیری است. در مقابل، عده­ای دیگر معتقدند که اندکی افزایش شمار دانش­‌آموزان تأثیر منفی بر یادگیری نمی­گذارد بلکه حتی ممکن است با ایجاد جوّ رقابت بیشتر میان آنها، کیفیت تحصیلی نیز بهبود یابد. برای روشن ساختن این موضوع از نمونه‌­ای مشتمل بر 1294 دانش‌­آموز پایۀ چهارم مدارس عادی دولتی از همۀ مناطق شهر تهران استفاده شده است. اطلاعات دانش‌­آموزان و خانواده­هایشان با تکمیل کردن پرسشنامه گرد آمده است. روش تحلیل این مسأله مبتنی بر کاربرد تابع تولید آموزشی و تخمین معادلات رگرسیونی برآمده از آن است. شواهد به دست آمده حکایت از این دارد که تراکم دانش­‌آموزان در کلاس اثری معنادار بر معدل نمرات و نمرۀ ریاضی آنها ندارد. در مقابل، منابع خانواده اثری مهم بر کیفیت تحصیلی فرزندان می‌­گذارد. مثلاً وجود پدر در خانواده، تحصیلات والدین، درآمد خانواده و تغذیه با شیر مادر اثر مثبت بر کیفیت آموزش دارند و فقدان پدر به دلیل فوت و بعد خانوار دارای اثر منفی هستند.