گذار به حکمرانی هوشمند: پیشایندهای استقرار نظام بودجه‌ریزی هوشمند در بخش عمومی

Abstract

نظام بودجه‌ریزی یکی از ابزارهای اساسی برای پاسخگویی، کنترل و تحقق اهداف ملی در حکمرانی بخش عمومی محسوب می‌شود. در شرایط کنونی، تحولات نوپدید و پیچیدگی مسائل عمومی باعث شده است تا روش‌های سنتی بودجه‌ریزی، کارایی و اثربخشی خود را از دست بدهند؛ از این‌رو، گذار از حکمرانی سنتی به حکمرانی هوشمند به عنوان یک ابتکار کارآفرینی نهادی و کارآفرینی بخش عمومی، اهمیت ویژه‌ای دارد. هدف این پژوهش، شناسایی و اولویت‌بندی پیشایندهای استقرار نظام بودجه هوشمند در ایران است. این پژوهش از منظر روش‌شناختی، پژوهشِ آمیخته متوالی (در مرحله اول، کیفی و در مرحله دوم، کمی) و به لحاظ هدف کاربردی محسوب می‌شود. در بخش کیفی، با استفاده از روش تحلیل مضمون و انجام مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته عمیق با 10 نفر از صاحب‌نظران دانشگاهی و اجرایی، پیشایندهای مورد نیاز شناسایی شده و در مرحله کمی نیز، عوامل شناسایی‌شده از طریق روش تصمیم‌گیری چندمعیاره بهترین-بدترین (BWM) با بهره‌گیری از نظرات 13 نفر از خبرگان اولویت‌بندی شدند. مصاحبه‌های انجام‌شده منتج به 2 مضمون فراگیر، 4 مضمون سازمان‌دهنده و 19 مضمون پایه شده است. یافته‌های مرحله کمی پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین پیشایندهای استقرار نظام بودجه هوشمند شامل: «عزم و اراده مدیران ارشد حاکمیت» (ذیل مضمون سازمان‌دهنده «فراسازمان»)، «زیرساخت نرم‌افزاری» (ذیل مضمون سازمان‌دهنده «فناوری اطلاعات»)، «حمایت مدیریتی (سطوح میانی)» (ذیل مضمون سازمان‌دهنده «مدیریت تغییر»)، و «دسترسی به داده» (ذیل مضمون سازمان‌دهنده «منابع سازمانی»)، است.