بررسی میزان فرونشست کلان‌شهر تهران با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی پراکنش‌گر دائم و تصاویر راداری سنتینل-1

Abstract

زمینه و هدف بسیاری از شهرهای جهان به‌دلیل تنش‌های زیست‌محیطی ناشی از توسعه شهری با مشکل فرونشست زمین مواجه هستند. شرایط اقلیمی خشک و نیمه‌خشک حاکم بر اغلب نواحی داخلی ایران و لزوم بهره‌برداری روزافزون صنعتی، کشاورزی و آب شرب بر منابع آب زیرزمینی و همچنین توسعه شهرنشینی، زیرساخت مناسبی را برای رخداد این پدیده به‌خصوص در کلان‌شهر تهران فراهم کرده است. روش: در این پژوهش، 31 تصویر سنتینل-1 با استفاده از تکنیک سری‌زمانی تداخل‌سنجی پراکنش‌گر دائم (PSI) در طول بازه زمانی سال 1401 پردازش و نقشه میانگین نرخ تغییرات سالانه فرونشست کلان‌شهر تهران تولید شد. درنهایت، پس از صحت‌سنجی نتایج با مشاهدات ایستگاه GPS، نسبت به تبیین رابطه بین فرونشست زمین و بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی به عنوان مهم‌ترین عامل ایجابی تغییرات سطح در محدود مطالعاتی اقدام شد. یافته ها یافته‌ها نشان دادند الگوی فرونشست حادث‌شده با حرکت از سمت دشت به سمت مناطق شهری، دارای روند کاهشی است. بیشترین میزان فرونشست زمین با نرخ -43 میلی‌متر در سال در بخش‌های جنوب و جنوب‌غربی تهران رخ داده است. مناطق 10، 11، 12، 16، 17، 18، 19 و بخش‌هایی از منطقه 20 که حدود 26 درصد از جمعیت تهران را تشکیل می‌دهند، درگیر فرونشست زمین هستند. افت سطح آب چاه‌های مشاهده‌ای در مناطقی که حداکثر نرخ فرونشست سطح در آن‌ها رخ داده است، قابل‌توجه بوده است. از دیگر یافته‌های پژوهش، کاهش تراز آب زیرزمینی از شمال به جنوب تهران است و این بدین معنی است که عمق آب در مناطق جنوبی تهران در اثر فعالیت‌های انسانی مانند پمپاژ آب کاهش یافته است. نتیجه گیری بررسی‌ها نشان می‌دهند که افزایش فشار بر آبخوان از طریق پمپاژ آب از چاه‌های محدوده مطالعاتی به‌جهت مصارف مختلف صنعتی، کشاورزی و آب شرب به تشدید این مخاطره طبیعی در مقیاس وسیعی منجر شده است.