بررسی دماهای مختلف آزمایشگاهی بر روی جوانه‌زنی دانه‌گرده و سرعت رشد لوله گرده در برخی ارقام خرما

Abstract

نخل خرما (Phoenix dactylifera L.) متعلق به خانوادهArecaceae گیاهی دوپایه است و تولید تجاری محصول آن نیازمند به گرده­افشانی مصنوعی می­باشد. دما یکی از عوامل محیطی تأثیرگذار بر گرده­افشانی، لقاح و تشکیل میوه در نخل خرما است. در این مطالعه اثر دما بر جوانه­زنی و رشد لوله گرده خرما در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل پنج رقم نر 'غنامی سرخ‘، 'غنامی سبز‘، 'سبزپرک‘، 'نرپاکوتاه‘ و 'خارجی‘ به همراه 9 سطح دمایی 15، 18، 21، 24، 27، 30، 33، 36 و 39 درجه سانتی‌گراد بودند. نتایج نشان داد تفاوت معنی­داری در بین ارقام، دمای مورد بررسی و اثرات متقابل بین آنها در سطح احتمال 1 درصد وجود دارد. در بین دماهای مورد بررسی، بیش­ترین جوانه­زنی دانه گرده در همه ارقام در دمای 30 درجه سانتی‌گراد اتفاق افتاد و بعد از آن به‌ترتیب مربوط به دمای 33 و 27 درجه سانتی‌گراد بوده است و کمترین درصد جوانه­زنی مربوط به دمای 15 درجه سانتی‌گراد بوده است. در بین ارقام مورد مطالعه، رقم 'غنامی سرخ‘ دارای بیشترین درصد جوانه­زنی دانه گرده (45/92 درصد) و بعد از آن ارقام 'نرپاکوتاه‘ (33/87 درصد) و 'سبزپرک‘ (82/84 درصد) در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند و کمترین مقدار جوانه­زنی دانه گرده مربوط به رقم 'خارجی‘ بوده است. درصد جوانه­زنی دانه گرده در رقم 'غنامی سرخ‘ در دامنه وسیع دمایی از 21 تا 39 درجه سانتی‌گراد به‌طور متوسط بالای 59 درصد بوده است. نتایج کلی نشان داد ارقام 'غنامی سرخ‘، 'سبزپرک‘ و 'نر­پاکوتاه‘ در گستره دمایی وسیعی قابلیت جوانه‌زنی مطلوبی را دارند و برای اقلیم­های دارای نوسانات دمایی در زمان باز شدن گل­های ماده نخل خرما قابل توصیه می­باشند.