تدوین و اعتباریابی برنامه آموزشی مبتنی بر تحلیل رفتار کاربردی و ارزیابی اثربخشی آن بر شاخص‌های زبانی کودکان اوتیسم با عملکرد بالا

Abstract

زمینه و هدف: درخودماندگی یا اوتیسم، نوعی اختلال رشدی است که با نقص در ارتباطات و تعاملات اجتماعی مشخص می‌شود. هدف از انجام این پژوهش تدوین و اعتباریابی برنامه آموزشی مبتنی بر تحلیل رفتار کاربردی و ارزیابی اثربخشی آن بر شاخص­های زبانی کودکان اوتیسم با عملکرد بالا است. روش کار: این پژوهش به صورت نیمه­آزمایشی با طرح پیش­آزمون- پس­آزمون با گروه کنترل انجام پذیرفت. 24 دانش­آموز پسر دچار اختلال طیف اوتیسم با عملکرد بالا از بین دانش­آموزان استثنایی مدرسه ابتدایی پسرانه ضیافت در محدوده شهریار که در سال تحصیلی 98-1397 مشغول به تحصیل بودند، با روش نمونه­گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند و از ابتدای مهر تا آخر اردبیهشت ماه طی 60 جلسه در معرض آموزش تحلیل رفتارکاربردی قرار گرفتند. برای جمع ­آوری داده­ها از پرسشنامه درجه بندی اوتیسم گیلیام (1995) استفاده شد. داده­ها با استفاده از نرم­افزار SPSS16 و با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی مورد تحلیل قرار گرفتند. در تحلیل توصیفی از میانگین و انحراف معیار و در تحلیل استنباطی از آزمون­ آماری تحلیل کوواریانس تک متغیره (آنکووا) استفاده شد. یافته ­ها: نتایج پژوهش حاکی از آن بود که الف) برنامه طراحی شده براساس تحلیل رفتار کاربردی از اعتبار مطلوبی برخوردار است به طوری که برای تعیین حداقل ارزش نسبی روایی محتوای برنامه با توجه به تعداد ناظران (10 نفر) و براساس محاسبه جدول لاوشه بالاتر از 80/0 انتخاب شد و شاخص روایی محتوا بالاتر از 7/0 به دست آمد؛ ب) همچنین بعد از مداخله بین گروه آزمایش و کنترل در شاخص­های زبانی در سطح معناداری 001/0 تفاوت معناداری مشاهده شد. نتیجه ­گیری: با توجه به یافته­ها می­توان نتیجه گرفت که مداخله تحلیل رفتار کاربردی بر کاهش علائم اوتیسم و بهبود شاخص­های زبانی مؤثر است. نتایج این مطالعه بیانگرآن است که با توجه به افزایش شیوع اوتیسم در دهه گذشته، توجه بیشتر، کاربرد مداخلات رفتاری و برنامه­های پیشگیرانه ضروری است.