تأثیر ملاتونین بر برخی ویژگی‌های فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گشنیز (Coriandrum sativum L.) و شوید (Anethum graveolens L.) تحت شرایط تنش شوری

Abstract

دو گونه دارویی گشنیز (Coriandrum sativum L.) و شوید (Anethum graveolens L.) گیاهانی علفی و یکساله از خانواده چتریان هستند که کاربردهای متعددی در صنایع دارویی و غذایی دارند. ملاتونین در گیاهان به­عنوان محرک زیستی یا مولکول تحریک­کننده رشد مورد ارزیابی قرار گرفته است و موجب افزایش تحمل به تنش­های زنده و غیرزنده و بهبود رشد و توسعه گیاه می­شود. این پژوهش در قالب آزمایشی فاکتوریل بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام در سال 1400 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل پنج سطح شوری (صفر، 40، 80، 120 و 160 میلی­مولار) و دو سطح محلول­پاشی برگی ملاتونین (صفر و 100 میکرومولار) است. مقایسه میانگین داده­ها نشان داد که با افزایش سطح تنش شوری کاهش معنی­داری در سطح احتمال 5 درصد در پارامترهای اندازه­گیری شده در دو گیاه گشنیز و شوید مشاهده شده است. با این حال، کاربرد ملاتونین سبب کاهش اثرات منفی تنش شوری در دو گیاه شده است، به­طوری­که در سطح شوری 160 میلی­مولار کلرید سدیم کاربرد ملاتونین به ترتیب سبب افزایش 6 و 61/3 برابری وزن تر و خشک شاخساره گیاه گشنیز شده است. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که ملاتونین اثر معنی­داری در سطح احتمال 1 و 5 درصد بر روی همه پارامترهای مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی اندازه­گیری شده در هر دو گیاه دارد. گونه، تنش شوری، ملاتونین و اثرات متقابل آنها دارای تاًثیر معنی­داری در سطح احتمال 1 درصد بر روی میزان پرولین و فنل کل بوده است. نتایج نشان داد که با افزایش سطح شوری میزان پروتئین کل در هر دو گیاه گشنیز و شوید کاهش یافته است، ولی میزان این کاهش در نمونه­هایی که تحت تیمار ملاتونین قرار گرفته بودند کمتر می­باشد. در گیاه گشنیز میزان کاهش پروتئین کل در سطح شوری 160 میلی­مولار نسبت به شاهد 31/42 درصد می­باشد ولی این کاهش در نمونه­هایی که تحت تیمار ملاتونین قرار گرفتند 9/28 درصد بود. به­طور­کلی می­توان گفت که کاربرد خارجی ملاتونین سبب تعدیل اثرات منفی تنش شوری شده و بنابراین می­توان از ملاتونین جهت بهبود رشد گیاهان تحت تنش استفاده کرد.