ارزیابی اهمیت معیارهای تاب آوری کالبدی بافت های فرسوده شهری با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی بهبود یافته (IAHP)

Abstract

زمینه و هدف: بحران ها با ایجاد شرایط غیرمنتظره و ناپایدار، فرصت و زمان بسیار کوتاهی برای تصمیم گیری در اختیار می گذارند. فقدان آمادگی لازم پیش از پدیدار شدن چنین وضعیتی، می تواند منجر به نتایج منفی گسترده چون بی نظمی، شکنندگی، ازهم گسیختگی، بی ثباتی، تهدید ارزش ها، ستیز و نزاع گردد. در دو دهه اخیر، موضوع تاب‌آوری به دلیل افزایش چشمگیر خسارات ناشی از تمرکز فزاینده مردم و منابع در مناطق شهری، مورد توجه قرار گرفته است. تاب آوری مفهومی چند وجهی است، لیکن برنامه‌ریزی برای تاب آوری کالبدی را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل در کاهش اثرات مخاطرات دانست. با این حال هنوز در تبیین دقیق معیارهای تاب آوری کالبدی و میزان اهمیت و درجه ارجحیت هر یک از آن ها، ابهامات جدی وجود دارد که این مسأله به مشکلی جدی در تعیین اولویت های برنامه ریزی در طرح های توسعه شهری منجر گردیده است. از این رو هدف و تکاپوی این پژوهش، تبیین مهم ترین معیارهای تاب آوری کالبدی و سپس تعیین ضریب اهمیت و ارجحیت آن ها می باشد تا از این راه به بازتعریف اولویت ها در برنامه ریزی تاب آوری در مدیریت شهرهای کشور کمک نماید. روش: این تحقیق به لحاظ ماهیت کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی ـ تحلیلی و با بهره گیری از روش کمّی IAHP می باشد. همچنین در جمع آوری داده ها از مطالعات اسنادی، مصاحبات اکتشافی و نتایج پنل خبرگان استفاده شده است. یافته ها: این پژوهش پس از بررسی متون و منابع مختلف و نظرات اساتید و حرفه مندان شهرسازی، 17 معیار اصلی تاب آوری کالبدی را در سه سطح و پنج زمینه، تدوین و سپس، ضریب ارجحیت و اولویت اقدام در طرح های توسعه شهری را تعیین نموده است. نتیجه گیری: ایجاد تغییر در وضعیت تاب‌آوری کالبدی، مستلزم برنامه ریزی درازمدت، اعمال ضوابط فنی شهرسازی و معماری، سرمایه گذاری قابل توجه و پایش مداوم نتایج اجرایی است که در بسیاری موارد خارج از توان مدیریت های شهری می‌باشد. از این رو بایستی با تدوین یک برنامه اقدام مشخص، معیارهایی که بی توجهی به آن ها، بیشترین خسارات را به بار می آورند را در اولویت اصلاح و اجرا قرار داد. با این وجود به هیچ عنوان نباید از اهمیت سایر معیارها غفلت نمود.