میل در چشمِ جهان‌بینش کشید! (نورالعیون زرّین‌دست و تصحیح آن)

Abstract

<em>نورالعیون</em>، اثر ابوروح محمّد بن منصور جرجانی (زرّین‌دست)، نخستین کتاب چشم‌پزشکیِ فارسی است که ظاهراً در قرن پنجم هجری نگاشته شده است. این اثر به کوشش یوسف بیگ‌باباپور، برپایۀ شش نسخه تصحیح، و در 1391ش منتشر شده است. مصحّح از دست‌نویس کهن و اصیل کتابخانۀ مرعشی (به‌شمارۀ 12528) بهره‌ای نجُسته و در خواندن نسخه‌های منتخبِ خویش هم توفیقی نیافته است. نیز برای پیداکردنِ سرچشمه‌های کار مؤلّف و بازیافتن ضبط‌های درست از راه هم‌سنجیِ کتاب با کحّالی‌نامه‌های عربی مانند کتاب<em> العَشر مقالات فی العینِ</em> حُنَین‌، <em>تذکرة‌‌الکحّالینِ </em>علی بن عیسی کحّال و بخش چشم‌پزشکی <em>الحاوی</em> کمترین اهتمامی نکرده است. از مقایسۀ <em>نورالعیون </em>با <em>تذکرة‌الکحّالین </em>آشکار می‌شود که بخش زیادی از آنْ برگردان متن عربیِ <em>تذکره</em> است.<br /> بدخوانی‌ها، کاست و فزودهای نابجا، کامل نبودن نمایه‌ها و تعریف‌نگاریهای نادرست در واژه‌نامۀ کتاب نشان می‌دهد که <em>نورالعیون </em>همچنان در شمارِ آثارِ نیازمندِ تصحیح است. در این مقاله ضمن نشان دادن برداشت‌ها و اثرپذیری‌های <em>نورالعیون</em> از کتاب‌های دیگر، به برخی از ضبط‌های نادرستِ متن اشاره شده و ایضاحاتی در این خصوص آمده است.