یک متن و دوبیان؛ بررسی نسبت طریقت جوانمردی با سبک نقاشی بهزاد و شعر سعدی

Abstract

یکی از مهم‌­ترین مسائل در حوزۀ نگارگری ایرانی چگونگیِ انتخاب متن برای تصویرگری است. عموماً تصوّر بر این است که نقاشان اختیار زیادی در انتخاب متن نداشته‌­اند، اما نوشتارِ پیش‌رو نشان می‌دهد که این کار تابع منطقِ خاصی بوده که با جهان­‌بینیِ نقاش یا گروهِ نقاشان، ‌به نوعی، ارتباط داشته است.<br /> تحلیلِ تطبیقیِ حاضر، با بهره گیری از رویکرد جامعه‌­شناسیِ ساختارگرا، مشخصاً چند اثر مهم در سبک نقاشیِ کمال­‌الدین بهزاد را با چند شعر سعدی مقایسه می‌کند، و نتیجه می‌گیرد که اشتراکات ساختاری در جهان‌­بینیِ منعکس در آثار این دو چهره در متن اجتماعیِ واحدی به نام «فتوّتیه» یا آیین جوانمردی است. می‌­توان گفت که جهان‌بینیِ گروه‌هایی از اهل فتوّت، در عرصۀ نقاشی، به‌ صورت سبک بهزاد منعکس شده­ است و در عرصۀ شعر، در قالب آثار سعدی. از همین روست که نقاشانِ ­سبک بهزاد به اشعار سعدی علاقۀ بسیار نشان داده‎اند؛ حتی شاید آن‌ها خود به آیین جوانمردی وابسته یا، دست‌کم، از آن بسیار متأثر بوده­‌اند. برخی از نقاشی­‌های آنان را می‌توان در حکم فتوّت‌نامه‌های تصویری دانست.