آینه میراث
مرور بر اساس
مجموعه‌های این پایگاه
ارسال های اخیر
-
بررسی اصالت نسخه‌های خطی «معارج النُّبوَّة فی مدارج‌‌الفتوَّة» موجود در کتابخانه‌های ترکیه
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2024-02-20)کتاب معارج النُّبوَّة فی مدارج الفتوَّة، با موضوع سیرۀ نبوی، که در اواخر قرن نهم هجری توسط معین‌الدین فراهی هروی در هرات نوشته شده از کتاب‌های کثیر‌النسخۀ فارسی است که بالغ بر صدها نسخۀ خطی از آن در کتابخانه‌ها و ...
-
فاء اعجمی و تصحیف و تحریف آن در نسخِ خطیِ متأخّر با شواهدی از دیوان قطران تبریزی
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2024-02-20)فاء اَعْجَمی صامتی است که در قدیم در کتابت به‌شکلِ «ڤ» (با سه نقطۀ فوقانی) نشان داده شده است و دراصل یک سایشیِ دولبیِ واکدار (β) بوده است. به‌تدریج، فاء اعجمی (β) بر اثرِ تحوّل، به واج‌های دیگر (f، v، b و p) تبدیل شده است. ...
-
فرهنگ لغت تازی از دهقان زادۀ ایرانی در سدۀ سوم و واژگان پارسی آن
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2024-02-20)نخستین فرهنگ لغت تازی که بر مبنای حرف آخر کلمه برای استفادۀ شاعران در قافیه‌های اشعار تنظیم شد کتاب التقفیة فی اللغة اثر دهقان‌زادۀ ایرانی، یمان بَندَنیجی، در سدۀ سوم بود. این کتاب از جهت زمان نگارش حدّ فاصل میان العین و ...
-
یادکرد طبابت عامیانه در «زینت المجالس»؛ جامع‌الحکایاتی ارزنده از روزگار صفویه
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2024-02-20)شماری از منابع کهن فارسی که ذیل عنوان کلی دایرةالمعارف شناخته می‌شوند، برای پژوهشگران پارسی‌زبان چندان نام‌آشنا نیستند. زینت المجالس یکی از این گونه آثار است. مجدالدین مجدی هرچند در صدد تألیف اثری تاریخی ـ مذهبی بوده، ...
-
بازشناسی جَهْرَمی و جَهْرَمیّه و انواع آن در متون فارسی و عربی
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2024-02-20)بخش مهمی از صنایع دستیِ جَهرُم از گذشته‌های دور با نام‌های جَهْرَمی و جَهْرَمیّه شهرت داشته که از اوایل دورۀ اسلامی در متون مختلف فارسی و عربی به آن اشاره شده است؛ اما خلاف آنچه منابع امروزی نوشته‌اند، این بافته‌ها فقط ...
-
ارزش‌های واژگانی یک ترجمۀ کهن از نهج‌البلاغه
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2024-02-20)در بین متون ترجمه‌شده از عربی به فارسی، ترجمه‌های قدیم نهج‌البلاغه جایگاه ممتاز و البتّه ناشناخته‌ای دارند. از آنجا که اصل عربی متن در مواضعی ثقیل و ترجمۀ آن دشوار است، فضلای اغلب ناشناسی که پیش از عهد صفوی به ترجمۀ این ...
-
نویافته‌هایی دربارۀ «نور العیون» زرین‌دست و متون موازی آن و جایگاه این کتاب در سنت چشم‌پزشکی دورۀ اسلامی
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2024-02-20)نور العیون، کهن‌ترین کتاب فارسی در چشم‌پزشکی است که ابوروح محمّد بن منصور جرجانی یمانی، مشهور به زرّین‌دست، آن را در 480ق/ 1087م برای فارسی‌زبانان خواهان یادگیری مقدمات چشم‌پزشکی نوشته است. از آنجا که تبار دست‌نویس‌های ...
-
پژوهشی دربارۀ اسامی عام غلامان و کنیزان و بازتاب آن در ادب فارسی
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2024-02-20)یکی از مناسبات اجتماعی مرتبط با برده‌داری، موضوع نام‌گذاری مالک بر بنده بود. مالک نه‌تنها صاحب اختیار جان و تن مملوک بود که اختیار نام و لقب بنده نیز از آن او بود و معمولاً نام بردۀ خود را به میل و سلیقۀ خود تغییر می‌داد. ...
-
بازتاب بیماریهای همه‌گیر در متون تاریخی و ادبی شبهقارۀ هند
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-08-23)در ادوار مختلف تاریخی شبهقارۀ هند بارها بیماریهای همه‌گیر و مهلکی شیوع پیدا کرده و هزاران نفر را به کام مرگ فرستاده است. این پدیده الهام‌بخش تعدادی از آثار مهم ادبی شده است که واکنش‌‌های شخصی و اجتماعی مردمان این ناحیه ...
-
پژوهشی دربارۀ کهن‌ترین اثر در شرح شواهد شعریِ «الکشّاف»
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-08-23)شواهد شعریِ دورۀ قبل از اسلام منبعی ضروری برای درک معانی حقیقی و مجازیِ برخی از کلمات قرآن به‌شمار می‌آید. از جملۀ تفاسیر موفّق در ارائۀ نکات ادبی و استفاده از اشعار عربی برای تفسیر آیات، «الکشّاف» است. در میان بیش از صد ...
-
نگاهی به لغزش‌ها و خطاهای موجود در «دانشنامۀ حکیم مَیسَری»
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-08-23)دانشنامۀ حکیم مَیسَری کهن‌ترین مجموعۀ طبّی به شعر فارسی است که برات زنجانی در سال 1366ش آن را بر اساس تک‌نسخۀ کتابخانه ملّی پاریس ویرایش و در انتشارات دانشگاه تهران به طبع رساند؛ این تصحیح تا کنون چندین بار تجدید چاپ شده ...
-
آسیب‌شناسی پدیدۀ «رویکرد» در پژوهش‌های هنری ایران: مطالعۀ موردی بینامتنیت در هنر اسلامی
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-08-23)یکی از پدیده‌های چشمگیر در پژوهش‌های تاریخ هنر ایران، ظهور مفهوم «رویکرد» از حدود سال 1390ش است که پژوهشگران را ملزم به کار بر اساس یکی از نظریه‌های فلسفی غربی می‌کند، درحالی‌که غربیان علی‌رغم سابقۀ بسیار بیشتر در مطالعات ...
-
جست‌وجوی خطبه‌های توحیدی نهج‌البلاغه در «کتاب التوحید» قاضی نعمان
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-08-23)شریف رضی (د. 406ق) در نهج‌البلاغه، شواهدی از سخنان بلیغ حضرت علی(ع) را گردآوری کرده وچون خود را ملزم به ذکر سند و منبع نمی‌دانسته، به‌جز موارد بسیار معدودی (حدود 17 مورد)، از منبعی یاد نکرده است. در دوران معاصر، با وجود ...
-
تصحیح و توضیحِ مصراعی از داستان رستم و سهراب
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-08-23)داستان رستم و سهراب یکی از دو داستانِ بحث‌انگیز شاهنامه است که هنوز همۀ مشکلاتِ متنی آن حل نشده است. در این مقاله مصراعی از این داستان در توصیف رستم که در نسخ شاهنامه به بیست‌وشش صورت مختلف و در چاپ‌ها و تصحیحات آن با ...
-
نقدی بر تصحیح و تحقیق یک متن تاریخ‌نگارانه (روایت ولادیمیر ایوانف و سهیل زکّار از رسالۀ «استتار الامام»)
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-02-20)مطالعات مرتبط با تاریخ اسماعیلیان به‌ویژه در زمینۀ شناسایی، تصحیح، ترجمه و معرفی نسخِ خطی، از جمله فعالیت‌هایی است که نمونۀ منحصر‌به‌فرد آن را می‌توان در آثار ولادیمیر ایوانف مشاهده نمود. ایوانف در مطالعات خود توانست ...
-
منشور اذن دریافت نذورات و هدایای آستان قدس به قلم سیمی نیشابوری (نگاشتۀ 845ق)
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-02-20)حاکمان مشهد، از عهد شاهرخ تیموری به بعد، سازوکار منظّمی برای ادارۀ مجموعۀ آستان رضوی ایجاد کردند که این را، جز از وقف‌نامۀ مفصّل مسجد گوهرشاد، از اسناد دیگری که هر از چندی یافت می‌شود، می‌توان برداشت کرد. در یک مجموعۀ خطی ...
-
آیا گرگ توتم مردم آذربایجان است؟ (نقد و بررسی تاریخی و متن‌شناختی یک ادعا)
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-02-20)طی سال‌های اخیر گاه در شماری از نشریات محلی آذربایجان گرگ به‌عنوان توتم مردم آذربایجان مطرح شده است. عده‌ای نیز که خود را «هویت‌طلب» می‌نامند این گزاره را با قلم یا رفتار خود تبلیغ می‌کنند.در این مقاله ابتدا ضمن تعریف توتم ...
-
از حیره تا طور عَبدین: نکاتی دربارۀ زندگی‌نامۀ سریانی یوحنای تازی
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-02-20)متن سریانی شرح زندگانی یوحنای تازی تاکنون ویرایش و منتشر نشده است. این متن همچون بسیاری دیگر از متون قدیس‌نگاریِ سریانی حاوی اطلاعاتی ارزشمند در خصوص جامعۀ ایرانشهر در عصر ساسانی است. در پژوهش حاضر، ضمن معرفی مختصر محتوای ...
-
منظومۀ خُنگارنامه، سرودۀ 878 ق: منبعی مهم در تاریخ عثمانی، ظهور مشعشعیان، تاریخ هرمز و بحرین، سلاطین قره‌قویونلو و آق‌قویونلو
(مرکز پژوهشی میراث مکتوب, 2023-02-20)منظومۀ خنگارنامه یا خوانگارنامه سرودۀ میرعلی بن مظفّر طوسی، متخلّص به «معالی» و «میر معالی» در سال 878ق به پادشاه عثمانی، سلطان محمّد فاتح پیشکش شده است. خنگارنامه از منابع مهمّ فارسی در تاریخ عثمانی و تاریخ برخی از سلسله‌های ...
