واکاوی بعد تاریخی مکان در ضرب آهنگ اجتماعی فضای جمعی

Abstract

معماری ایران در دوران اسلامی به مثابه کارآمدترین ابزار خلق فضا توانسته آثار درخشان و ماندگاری را در معماری و شهرسازی به وجود آورد. خلق آثار شاخص معماری اسلامی ایران در دوره سلجوقی و ایلخانی آغاز و در دوران صفویه به غایت رسید. معماری و شهرسازی سنتی ایران در دوران معاصر و با گسترش ارتباط با جهان غرب، از تفکرات و سبک‌های مدرن تأثیر پذیرفت. این سبک‌ها نتوانستند محملی برای انتقال فرهنگ ایرانی-اسلامی قرار گیرند و از سویی دیگر معماری اصیل ایرانی نیز مورد بی‌توجهی قرار گرفت. در دوران کنونی تزیینات در معماری نیز به تأسی از این جریان بسیار سردرگم و بی‌هویت شده است و نمی‌توان در بسیاری از آنها اثری از مفهوم سرزمینی و هویتی یافت. همه این موارد توجه به احیای هویت تزییناتِ معماریِ ایرانی‌اسلامی را ضروری می‌نمایاند. <br />این مقاله بر آن است تا با دید تحلیلی به استخراج مفهوم و مؤلفه‌های معماری ایرانی- اسلامی دست یافته و پس از آن چگونگی کاربرد این مؤلفه‌ها در تزیینات معماری با هدف احیای هویت آن را مورد اشاره قرار دهد.<br />براین اساس، با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی منابع مورد بررسی کیفی قرارگرفته‌ و در نهایت با استفاده از روش استقراء به بیان مؤلفه‌های معماری ایرانی- اسلامی پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در راستای احیای هویتمند تزیینات معماری ایرانی- اسلامی توجه به مؤلفه‌های "فرهنگ، اقلیم، اقتصاد، تحولات روز(سیاسی و آموزشی) و زیبایی (نسبی)" ضروری بوده و تزیینات با در نظرگرفتن این پنج مؤلفه می‌توانند جایگاه هویتی خود را در معماری کنونی ایران باز یابد.