تأثیـر نقاط عطف مذهبـی بر شکـل‌گیـری فضای جمعـی در هنـد

Abstract

مطالعة نظام فضاهای مذهبی در متن شهرها، به‌عنوان یکی از لایه‌‌های نشانه‌شناسی، مؤلفة مؤثری در شناخت منظر شهری به‌مثابه یک ساختار اجتماعی ـ فضایی پایدار است. تبیین نحوة حضور فعالیت‌های مذهبی در محیط شهر که مترتب از مفاهیم معنوی و فرهنگی حاصل از جهان‌بینی حاکم بر جامعه است؛ ابزار مناسبی برای قرائت ساختار اجتماعی ـ فضایی شهر و نیز شکل‌گیری فضای جمعی است. این نوشتار در پی آن است که از طریق بررسی فضاهای مذهبی در نظام نشانه‌شناسی شهر، تأثیر آن بر شکل‌گیری فضای جمعی در شهر را بررسی نماید. بدین‌منظور با تکیه ‌بر مطالعات میدانی انجام‌شده، ضمن انتخاب سه نمونه فضای مذهبی، براساس مؤلفه‌های هر فضا به تبیین جایگاه فضای مورد‌نظر، به‌عنوان نقطة عطف یا نشانة شهری در شبکة نشانه‌شناسی شهر می‌پردازد؛ و تأثیر آن فضا، در ایجاد فضای جمعیِ شهر را بررسی می‌نماید. با توجه به ‌اینکه جامعة هند بستر تنوع ادیان مختلف و حضور گسترده و عمیق فعالیت‌های مذهبی متنوع در فضای شهری است، سه نمونه از شهرهای هند بستر مکانی این پژوهش انتخاب‌ شده‌اند که ضمن بهره‌گیری از برداشت‌های میدانی، با روش تحلیلی ـ توصیفی مورد مطالعه قرار می‌گیرند. در ‌روند بررسی مشخص می‌شود که بین فضای جمعی و نقاط عطف شهری، رابطة معناداری برقرار است. به‌نحوی‌که هرگاه فضای مذهبی به یک نقطة عطف شهری تبدیل شده، منجر‌ به ‌ایجاد یک فضای جمعی در شهر شده است؛ درحالی‌که فضاهای مذهبی، صرفاً به‌عنوان نشانه در سطح شهر مطرح هستند و بستر بروز چنین فضایی قرار نگرفته‌اند. می‌توان چنین نتیجه گرفت که شاخص‌های مؤثر در ایجاد نقاط عطف شهری، پیش‌زمینة تشکیل فضای جمعی نیز هستند.