بررسی رابطهی زبان و قدرت در شعر «دلم برای باغچه میسوزد» از فروغ فرخزاد با دو رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و دستور نقشگرا
(ندگان)پدیدآور
سپهرسیدزیادی, سیدجعفربشیری, محمود
نوع مدرک
Textدستوری
زبان مدرک
فارسیچکیده
تحلیل گفتمان انتقادی و دستور نظاممند نقشگرا هر دو متشکل از یک سری روش برآمده از رشتههایی همچون زبانشناسی و جامعهشناسی برای مطالعهی روابط میان متون و مناسبات قدرتاند. در رویکرد فرکلافِ تگفا با مدل سه مرحلهای توصیف، تفسیر و تبیین و در نظریهی نقشگرا با محورهای سهگانهی اندیشگانی، میان فردی و متنی تحت عنوان فرانقش مواجهیم. ما در این مقاله برای مطالعهی موردی کاربست همزمان ابزارهای تحلیلی دو نظریهی مذکور بر ادبیات فارسی، یعنی استفاده از دستور نقشگرا در سطوح توصیف و تفسیرِ تگفا، شعر «دلم برای باغچه میسوزد» فروغ فرخزاد را انتخاب کردیم و دو هدف کارکردی عمده را مورد توجه قرار دادیم؛ نخست ارائهی تصویری دقیق از دو نظریه و سپس تحلیل زبانشناختی شعر و رسیدن به پاسخ این پرسش که ایدئولوژی حاکم بر متن و نحوهی برخورد آن با ساختارهای اجتماعی و در یک کلام گفتمان مفصلبندی شده در آن و ارتباط آن با مناسبات قدرت زمانهاش چیست. در واقع با بررسی ظواهری همچون بسامد فرایندها، وجه، زمان و نوع فعلها، ضمایر، ادات تأکید، لحن و نمادها و گردآوری آمار مورد نیاز، به این رسیدیم که ایدئولوژی فرستنده در شکلگیری سازههای زبانی و این سازهها در انتقال این ایدئولوژی نقش دارند. یافتهها نشان داد که شعر هم گفتمان شبهمدرنیتهی حاکم بر ایران زمان خود و هم گفتمانهای سنتی و بیطرف، نظام سیاسی استبدادی، ناسیونالیسم و مردسالاری را طرد میکند و در مقابل گفتمانهای مبارزهی سیاسی _ اجتماعی، فمنیسم و انسانسالاری در آن بازتولید و مفصلبندی شدهاند. لحن گوینده در مورد نگاه خوفآلود به دین منفی است. نمادهای شعر که امکان تفاسیر متکثر را میدهد با مناسبات دموکراتیک و مبتنی بر چندصدایی رابطهی دو سویه دارد. بسامد نمادها، تقدّم و تأخّر آنها و جنسیت انتخاب شده برایشان نیز روشنگر واقعیاتی بود که در تحلیلها به کمک پژوهشگران آمد.
کلید واژگان
تحلیل گفتمان انتقادی فرکلافنظریهی دستور نقشگرا
دلم برای باغچه میسوزد
فروغ فرخزاد
شماره نشریه
22تاریخ نشر
2023-02-201401-12-01
ناشر
دانشگاه قمسازمان پدید آورنده
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائیدانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی
شاپا
۲۴۷۶-۴۱۷۵۲۴۷۶-۴۱۸۳