تحلیلی بر طول سفرهای درون شهری با رویکرد جغرافی زمان: تأثیرپذیری از محدودیت‌‏های فردی یا فرصت‏‌های فضایی

Abstract

بیان مسئله: طول سفر، به‌منزلۀ یکی از متغیرهای کلیدی رفتار سفر، به‌نوعی بازتاب‌دهندۀ میزان پایداری در حمل و نقل، کیفیت زندگی، قابلیت دسترسی افراد به مقاصد و تعادل فضایی در شهر است. <br />هدف: باوجود مطالعات فراوان درزمینۀ رفتار سفر، تا کنون مطالعات کمتری به بررسی و تحلیل نقش عوامل مختلف در مسافت سفرهای غیرکاری درون شهری اختصاص یافته‌اند. از این‌ رو، هدف اصلی مقالۀ پیش‌ روی بررسی تأثیر عوامل فردی و ویژگی‌های کالبدی-فضایی مبدأ و مقصد سفر در مسافت سفرهای شهری با استفاده از چارچوب نظری جغرافی زمان است. <br />روش تحقیق: روش پژوهش مقالۀ حاضر توصیفی-تحلیلی مبتنی بر استدلال‌های منطقی و مشاهدات تجربی است. در این پژوهش براساس دیدگاه جغرافی زمان 9 عامل در سطح فردی و 9 عامل در مقیاس محله‌ای در سه دسته محدویت، شامل محدویت‌های ظرفیتی، محدودیت‌های وابستگی و محدودیت‌های مقرراتی، تعریف شده است. به‌منظور آزمون تجربی چارچوب نظری نیز 30 ناحیۀ مطالعاتی در کلان‌شهر اصفهان انتخاب و داده‌های مورد نیاز جمع‌آوری شده است. در تحلیل عوامل مذکور، ابتدا به‌صورت نظری تأثیر بالقوۀ عامل‌های مربوط به محدودیت‌های سه‌گانه بر طول سفر تبیین شده و سپس، با استفاده از روش رگرسیون خطی، روابط مورد انتظار به‌صورت تجربی آزمون شده است. <br />نتیجه‌گیری: نتایج تحلیل‌ها و یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که طول سفر تابعی از متغیرهای هر سه نوع محدودیت است، اما نقش ویژگی‌های کالبدی- فضایی در مسافت سفر شهروندان پررنگ‌تر از عوامل فردی است، به‌طوری که فاصله از مرکز شهر مهم‌ترین عامل اثرگذار در طول سفر شهروندان است. علاوه بر این، اگرچه به‌صورت نظری انتظار می‌رفت برخی عوامل مانند جنسیت، اندازۀ خانوار، تراکم کاربری‌های تجاری و تنوع کاربری‌ها در طول سفر تأثیر داشته باشند، در واقعیت در مدل تحلیل تجربی معنی‌دار نبودند.