معماری میان‌افزا؛ رویکردی میان‌رشته‌ای برای طراحی در بافت تاریخی؛ نمونۀ موردی: مجموعۀ تجاری مشروطه در بافت تاریخی بازار تبریز

Abstract

<strong>بیان مسئله:</strong> معماری میان‌افزا در بافت تاریخی، رویکردی بین‌رشته‌ای است؛ به همین دلیل باید در چارچوبی که حاصل تعامل میان معماری، شهرسازی و مرمت است، مورد بررسی قرار گیرد. عدم توجه به این تعامل آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به ارزش‌های بافت‌هایی تاریخی چون بازار تبریز وارد کرده است و مانعی برای تحقق انتظارات از معماری‌های میان‌افزا به آن می‌شود.<br /><strong>هدف:</strong> هدف این پژوهش، تبیین معماری میان‌افزا در بافت تاریخی در چارچوبی تعاملی میانِ حوزه‌های شهرسازی، معماری و مرمت است تا منجر به بررسی چیستی آن و تدوین الگوی طراحی و ارزیابی در قالب دیدگاه میان‌رشته‌ای شود. در ادامه نیز مبتنی بر این الگو، مجموعۀ مشروطه واقع در بازار تاریخی تبریز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. <br /><strong>روش تحقیق:</strong> روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی از جنبۀ کاربردی است؛ بنابراین در این تحقیق، با مطالعۀ نظریات مرتبط با مقولۀ معماری میان‌افزا در بافت شهری-تاریخی، الگویی که روابط بین‌رشته‌ای را تبیین می‌کند، ارائه شده و مبنای موردپژوهشی قرار گرفته است.<br /><strong>نتیجه‌گیری:</strong> بررسی‌ها نشان می‌دهد معماری میان‌افزا در نگرش میان‌رشته‌ای در حوزۀ شهرسازی، معیارهای مطرح در توسعۀ هوشمند، پایدار و نوشهرگرایی، در حوزۀ مرمت، اهداف معین در مرمت شهری و مرمت معماری، و در حوزۀ معماری، طراحی محافظه‌کارانه، معاصرساز و اعتدال‌گرایانه را مدنظر قرار می‌دهد. نگرش میان‌رشته‌ای باعث تبیین معماری میان‌افزا در قالب الگویی رفت و برگشتی بین حوزه‌های مؤثر می‌شود. بررسی میان‌افزایی مجموعۀ تجاری مشروطه‌ در بازار تاریخی تبریز نشان می‌دهد که این بنای میان‌افزا، از منظر حفاظت، رویکرد مرمت شهری، از منظر شهرسازی، رویکرد توسعۀ پایدار و نوشهرگرایی و از منظر معماری، رویکرد معاصرسازی دارد. تحلیل بر مبنای جدول سوات (SWOT) نیز نشان می‌دهد که افزودن این ساختار جدید در کنار نقاط قوت و پتانسیل‌ها، موجب ایجاد نقاط ضعف و تهدیدهایی نیز شده‌ است که باید براساس راهبرد‌های قوت-تهدید، قوت-فرصت و ضعف-فرصت رفع شوند.