کندوکاوی در ماهیت دگرگونی فضاهای شهری در شهرهای تاریخی ایران، مورد مطالعه: شهر اصفهان

Abstract

بیان مسئله:بررسی تغییر کیفیت فضاهای شهری در دورة معاصر، حکایت از تأثیر نیروهایی خارج از این فضاها دارد که چالش‌های جدیدی را در مدیریت و ارتقای کیفیت فضای شهری، پیش رو قرار می‌دهد. مبتنی بر قدرت این نیروها، دگرگونی‌هایی که در طول تاریخ به صورت تدریجی صورت می‌گرفته، در زمان‌هایی کوتاه شکل می‌گیرد؛ لذا شناخت ماهیت دگرگونی شهری، دریچه‌های جدیدی را در زمینة نحوة مواجهه با چالش‌های معاصر را می‌گشاید. با وجود اهمیت این موضوع ، نگاه به ادبیات موجود نشان می‌دهد که این حوزه در مقیاس فضای شهری کمتر مورد توجه قرار گرفته است.<br /> هدف:با توجه به تغییرات سریع شهر و فضاهای شهری در دوره‌های معاصر، شکل دیگری از تحلیل فضای شهری باید مورد توجه قرار گیرد که در مطالعات کلاسیک تحلیل فضای شهری کمتر بدان پرداخته ‌شده‌است. شهرهای تاریخی بهترین بستر را برای این‌گونه تحلیل فراهم می‌آورند.<br /> روش تحقیق:این پژوهش با انتخاب شهر اصفهان به عنوان نمونة مورد مطالعه از یک‌سو در یک سطح کلان و با روش تفسیری-تاریخی، به تحلیل دگرگونی در کلیت شهر پرداخته و از سویی دیگر با روش تحلیلی-توصیفی و استفاده از ابزارهایی چون تحلیل محتوای اسناد، بازدید میدانی و مصاحبه، به تحلیل نیروهای مؤثر بر شکل‌گیری و تحول فضاهای شهری جدید در اصفهان می‌پردازد.<br /> نتیجه‌گیری:نتایج پژوهش حاکی از آن است که مهم‌ترین نیروهای مؤثر در تغییر فضاهای شهری عبارت است از: حکومت، دولت، مردم، رویداد، فناوری، محیط و زمان؛ همچنین براساس تحلیل دگرگونی‌های کلان ساختار اصفهان، چنین برداشت می‌شود که در طول تاریخِ تحول اصفهان از دورة سلجوقی تا سه دهة اخیر، با وجود جهت‌های منفی دگرگونی فضاهای شهری در دورة پهلوی، روند تغییرات در کلیت شهر انسجامی دوسویه داشته و عمدتاً در مرکز شهر متمرکز بوده ‌است. در حالی که در دهه‌های اخیر، مناطق مرکزی و تاریخی شهر تغییرات سریع، مقطعی و گسسته‌ای را تجربه کرده‌اند و در مقابل آن، قطب‌های توسعة فضاهای شهری در خارج از شهر ایجاد شده که سبب شکل‌گیری دو نیروی متقابل بر دگرگونی کلیت شهر شده ‌است.