شناسایی مراکز شهری با استفاده از فعالیت‌ها و عملکردهای شهری (نمونۀ پژوهشی مراکز شهری کلان‌شهر تبریز)

Abstract

بیان مسئله:رشد سریع جمعیت، افزایش جمعیت شهرنشین و نیروهای محرکه، منجر به تحول شهری سریعی شده‌اند که به صورت فرآیندی مداوم، شکل و ساخت شهرها را دگرگون می‌کنند. توسعه و تحول سریع شهری همیشه مشکلاتی را به دنبال خود دارد، به ویژه زمانی که این امر بدون برنامه اتفاق افتاده باشد و ساخت شهری کلان‌شهرها را از حالت تعادل خارج نماید. یکی از تحولات بزرگی که در ساخت شهری کلان‌شهر تبریز به وقوع پیوسته است، افزایش مراکز شهری جدید با نقش‌های عملکردی جدید و افزایش تراکم در قسمت‌های خاصی از این کلان‌شهر است که نتیجة این اقدامات، تحولات فضایی نامتعادل در ساخت شهری است. این مقاله به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که توزیع فضایی مراکز شهری در کلان‌شهر تبریز چه تأثیری در تعادل یا عدم تعادل فضایی ساخت شهری این کلان‌شهر دارد؟ قبل از پرداختن به سؤال قبل، این سؤال مطرح می‌شود که مراکز شهری چگونه شناسایی می‌شوند؟<br /> هدف:بررسی میزان تأثیرپذیری تحولات فضایی ساخت شهری کلان‌شهر تبریز از مراکز شهری به‌وجودآمده طی دهه‌های اخیر هدف اصلی این مقاله است و هدف دیگر، ارائة روشی علمی برای شناسایی مراکز شهری.<br /> روش تحقیق: این پژوهش از نظر هدف پژوهش جزو پژوهش‌های کاربردی و از نظر روش جمع‌آوری اطلاعات جزء روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی بوده که با استفاده از روش توصیفی<br /> – تحلیلی انجام شده است و از سیستم اطلاعات جغرافیایی برای توصیف و تحلیل داده‌ها و نقشه‌ها بهره گرفته است.<br /> نتیجه‌گیری:نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ساخت شهری کلان‌شهر تبریز طی دهه‌های گذشته تحولات فراوان کالبدی را به خود دیده است. دگرگونی در ساخت آن اغلب در قسمت‌های شرقی و شمال شرقی به وقوع پیوسته است که از آن جمله می‌توان به شکل‌گیری سه مرکز شهری جدید (آبرسان، ولیعصر، باغمیشه-شهیدفهمیده) اشاره کرد. توزیع جغرافیایی مراکز شهری، ساخت شهری کلان‌شهر تبریز را از حالت تعادل خارج کرده است که در طرح‌های توسعة آتی، بایستی این مهم مدنظر قرار گیرد.