مطالعه علل گسترش و تخریب شهر کهن نَرماشیرِ کرمان بر پایه نظریه بوم‌شناسی وات

Abstract

چکیده<br /> بیان مسأله: فراز و فرود شهرهای تاریخی ایران، متأثر از عوامل گوناگون درونی و بیرونی است که مطالعه هریک از آنها، آگاهی‌هایی را درباره علل و ریشه‌های تحولات فرهنگی و اجتماعی آنها به دست می‌دهد. یکی از این شهرهای تاریخی، شهر کهن نَرماشیر در شرق کرمان است. شهر نرماشیر از عصر ساسانی تا اواخر تیموری گسترش داشته، اما در دوره صفوی از رونق افتاده و متروک شده‌است. با توجه به اقلیم دوگانة نرماشیر و موقعیت مکانی آن در مرز کویر لوت و دروازه ورودی به مرکز ایران از سوی جنوب‌شرق، به نظر می‌رسد بسترهای بوم‌شناسی بیشترین نقش را در فراز و فرود این شهر داشته‌اند.<br /> هدف: هدف از این مقاله، تبیین نقش بسترهای جغرافیایی و بوم‌شناسی در شکل‌گیری، گسترش و تخریب شهر نرماشیر است. روش تحقیق: داده‌ها به روش‌های اسنادی و میدانی گردآوری شده‌ و روش پژوهش، «تحلیلی» است. در ابتدا، اسناد تاریخی به شیوه «تحلیل محتوا» تحلیل شده‌اند. سپس داده‌ها بر پایه متغیرهای پنج‌گانه بوم‌شناسی در نظریه کِنِت وات تحلیل شده‌اند. <br /> نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج، متغیر فضا، بیشترین تأثیر و متغیرهای ماده، تنوع و انرژی تأثیر قابل‌توجهی در شکل‌گیری و گسترش شهر نرماشیر داشته‌اند. متغیر فضا، در مرحله ترک شهر نیز دارای بیشترین نقش بوده‌است. اما نقش متغیرهای ماده و تنوع در ترک نرماشیر به دلیل فقدان شواهد، روشن نیست. افزون بر عوامل بوم‌شناسی، احتمالاً شکل‌گیری، گسترش و ترک نرماشیر، پیامد عوامل غیراکولوژیک نیز بوده‌است. اما به باور نگارندگان، عوامل بوم‌شناسی، تسهیل‌کنندة سه مرحله فوق بوده‌اند.