مدل مفهومی ارتباط معنایی هنر و فضای شهری

Abstract

مسئلة پژوهش :‌ ارتباط هنر و فضای شهری در طول تاریخ موجب انتفاع هر دو پدیده بوده است. اما شتاب تحولات سده گذشته موجب چالش‌هایی در زمینه ارتباط هنر با فضاهای شهری در کشور ما شده، به گونه‌ای که هنر به کارگرفته شده در شهر بیش از هر چیز ماهیتی فرمایشی و الصاقی دارد و نه مردمی، واجد معنا و همخوان با ویژگی‌های فضا.<br /> در ارتباط با ارتقای کیفی فضاهای شهری دو نگاه اصلی به پدیدة هنر شهری وجود دارد : «هنر به منزلة وسیله‌ای برای زیباسازی فضا» و «هنر به منزلة وسیله‌ای برای تقویت ارتباط ذهنی مخاطب با فضای شهری». در دیدگاه دوم، تأکید اصلی بر ارتقای معنای فضای شهری از طریق هنر است. ارتباط هنر و فضای شهری در لایه عمیق‌تر ذهنی و معنایی، مستلزم کشف سازوکار ارتباط مخاطب/کنشگر با فضا و هنر شهری است که دغدغه اصلی این پژوهش است.<br />هدف پژوهش : این پژوهش به دنبال ارایه چارچوبی مفهومی به منظور توضیح ارتباط بهینة دو پدیده هنر و فضاست. با این هدف، پس از بررسی بعد معنایی فضای شهری از خلال آرای صاحبنظران، نیز بررسی سازوکار انتقال معانی توسط هنر، مدلی برای نحوة همکاری هنر در ساخت، تقویت و بازیابی معنای فضای شهری ارایه شده است. <br />روش پژوهش : روش مورد استفاده در پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است. در مرحلة اول، از طریق تحلیل مقایسه‌ای سازوکار انتقال معانی هنر و فضای شهری، مدل اولیه پژوهش ارایه شده است. مضامین ارتباطی در قالب «هنرمند و قدرت‌ها/کالبد»، «مخاطب جمعی/اجتماع»، «مخاطب فردی/شخص» از مدل، استخراج شده و سپس با بررسی این مضامین از طریق تحلیل محتوای پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه، ابرهنجارها و هنجارهای معطوف به هنر و فضای شهری استنتاج شده است. <br />نتیجه‌گیری : ابر‌هنجارها، سه مفهوم اصلی «زمینه‌گرایی فرهنگی»، «دموکراسی» و «تجربه زندگی روزمره» هستند که خود به هنجارهایی هم در ارتباط با به کارگیری هنر در فضا و هم در ارتباط با نحوة انطباق فضای شهری با هنر مشتق می‌شوند. همچنین به تأثیراتی که این هنجارها از طریق معنابخشی به فضای شهری بر کیفیت آن می‌گذارند نیز پرداخته شده است.